بازخوانی اعتقادات شیعی در پارچه آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی اثر غیاث الدین علی یزدی با رویکرد شمایل شناسی اروین پانوفسکی

آیین های مرتبط با آرامگاه مومنین صاحب نام و با دیانت از مهم ترین نمود های باورهای دینی است. بارزترین دلایل شکل گیری این آرامگاه ها احترام به شخص از دنیا رفته است، به امید آن که روانش از نیایش ادا شده توسط زائران مزار سود برد. مفاهیم نمادینی که در آرایه های مقابر دوره اسلامی به کار رفته ، بر اساس دیدگاه های هنرمندان مسلمان، ماهیتی معنوی پیدا کرده است. به همین خاطر هنرمندان مسلمان در بیان مفاهیم و صورت بخشیدن به آن به زبان تمثیل رو آوردند. در میان آرایه های آرامگاه، پوشش بقاع از هنرنمایی بافندگان و دوزندگانی تهیه شده که یا از اخلاص و سرسپردگی، اثرخود را به آن آستان تقدیم نموده اند یا به سفارش بزرگی جامه عمل پوشانده اند. در دوره صفوی کاربرد عناصر نمادین شیعی در منسوجات، بخشی از سیاست حاکمان صفوی شیعه مذهب شد. از میان آنها، پارچه ای مخملی از غیاث الدین علی یزدی هنرمند بافنده صفوی وجود دارد که آن را جهت پوشش بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی با نقش محرابی بافته است. در این اثر غیاث الدین بازتاب اعتقادات شیعی زمانه را با بهره گیری از نقوشی نمادین و انتزاعی که بار اعتقادی و دینی دارد را منعکس کرده است. مقاله سعی دارد، درونمایه های نمادین نقوش تزیینی به کار رفته در این پارچه آرامگاهی، جهان بینی خالق این اثر و رابطه آن با مذهب شیعه را با رویکرد شمایل شناسانه اروین پانوفسکی مورد تفسیر قرار دهد. این اثر حاکی از این تفسیر است که از آدابی معنوی سرچشمه گرفته به طوری که بافنده از آن آگاهی داشته و ولایت را که از اصول مذهب تشیع است را با درایت در پارچه متجلی ساخته است.

کلیدواژه ها:

پارچه آرامگاه ، شیخ صفی الدین اردبیلی ، غیاث الدین علی یزدی ، پانوفسکی