مروری بر روایات موجود در فقه اسلامی در باب حقوق حیوانات

امروزه شاهد گسترش روز افزون ایجاد تشکل ها انجمن های حمایت از حیوانات در گوشه کنار دنیا هستیم، دولت ها نیز به وضع قوانینی در حمایت از حیوانات پرداخته اند. از عمده اشکالات قوانینی که در راستای حمایت از حیوانات وضع شده، عدم جامعیت، جزیی موردی بودن آنهاست. اما آنچه را که دنیا امروز تحت عنوان حقوق حیوانات شعار می دهد، اسلام در 1400 سال پیش، بسیار دقیق تر لطیف تر حتی با ضمانت اجرایی دنیوی اخروی بیان کرده است در حالی که این انجمن ها چند سالی بیشتر نیست که به مساله حمایت از حیوانات توجه نموده اند. در شرع مقدس اسلام، احکام جامعی پیرامون حفظ حراست از حیوانات، توجه به غذا، محل مناسب نگهداری رعایت اصول بهداشتی آنها ذکر شده که برخی مربوط به صاحب حیوان برخی مربوط به عموم مردم است. این قوانین حمایتی اسلام از حیوانات، حکم شرعی الزامی دارد که می توان از آنها تعبیر به حقوق نیز نمود. در تایید سخن، در حدیثی که از امام صادق علیه السلام نقل شده، به صراحت تعبیر به حقوق شده است. ایشان می فرمایند: برای حیوان بر صاحبش شش حق است:بیش از طاقت حیوان از او کار نکشد، پشت حیوان را مجلسی برای سخن گفتن قرار ندهد، هر گاه پیاده می شود به فکر تهیه علوفه خوراک حیوان باشد، داغ بر صورتش نگذارد، به صورت حیوان نزند هر گاه به آب رسیدند آب را بر او عرضه کند. از جمله دلایل وضع حقوق حیوانات در شرع مقدس اسلام، چهار خصلت درکی است که خداوند به آنها عطا نموده است. چنانکه امام صادق علیه السلام این خصایل را چنین می شمارند: شناخت به اینکه برای او خالقی است، آگاهی نسبت به اینکه دنبال رزق روزی برود، شناخت نر از ماده ترس از مرگ. این ادراکات شعوری که حیوانات دارند ما را در اثبات حقوقی برای حیوان یاری می کنند زیربنای حقوق در حیوان به شمار می روند. در این مطالعه به بررسی احادیث روایات مختلفی در سه بخش حقوق حیوان در حفظ نگهداری، شامل حقوق حیوان در تغذیه، مکان نگهداری بهداشت حیوان؛ حقوق حیوان در استفاده بهره برداری از آن؛ همچنین حقوق حیوان در جنایات صدمات وارد بر آنها شامل کشتن شکار حیوانات، آذار اذیت حیوان توهین لعن حیوان، استخراج شده از منابع فقه اسلامی می پردازد.

کلیدواژه ها:

حقوق ، حیوانات ، فقه ، اسلام