نگرشی بر وضعیت منابع و مصارف آب در استان خوزستان

استان خوزستان با مساحتی بالغ بر 64360 کیلومتر مربع (22990 کیلومتر مربع دشت و 41370 کیلومتر مربع ارتفاعات)، مشتمل بر 3 حوضه آبریز درجه 2 شامل رودخانه‌های کرخه، کارون و دز، جراحی و هندیجان با آورد آبی سالانه حدود 26 میلیارد مترمکعب، بیش از دو میلیون هکتار اراضی مستعد کشاورزی کشور را با پتانسیل کم‌نظیری در زمینه بهره‌برداری از منابع آب و خاک بهره‌مند ساخته (مجموعاً 28 محدوده‌های مطالعاتی حوضه آبریز درجه 3 و 50 دشت را شامل می‌شوند)، بنحوی که بین 47 درجه و 41 دقیقه تا 50 درجه و 39 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و 58 دقیقه تا 33 درجه و 4 دقیقه عرض شمالی در جنوب غرب ایران قرار دارد. این استان از شمال و شرق به ترتیب با استانهای ایلام، لرستان، اصفهان، چهارمحال بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و از جنوب و غرب با استان بوشهر، خلیج فارس و کشور عراق هم‌مرز است. مسئله کمبود آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند خوزستان، یکی از فاکتورهای محدود کننده در بخشهای مختلف مصارف آبی علی‌الخصوص شرب و کشاورزی بوده، که با توجه به میزان تبخیر سالانه (بطور متوسط در مناطق مختلف استان حدود 2000 میلیمتر در سال) و ریزشهای جوی سالیانه (متوسط بارندگی حدود 246 میلیمتر در سال)، جوابگوی جبران تبخیر نمی‌باشد. از طرفی دیگر عدم پراکنش مناسب بارندگی در استان (فصول بهار و زمستان) نیز سبب می‌گردد، تا اراضی مختلف بدرستی آبیاری نگردند و بدین لحاظ تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر روی بازده (تناژ) محصولات مختلف گذاشته است. بنابراین علیرغم اینکه در این استان، با توجه به تعداد 3431 حلقه چاه عمیق و نیمه‌عمیق، 246 دهنه چشمه، 5 رشته قنات و 6939 موتور تلمبه منصوبه بر روی رودخانه‌ها بترتیب با تخلیه‌ای معادل 8/100، 5/1192، 6/14 و 690/5 میلیون متر مکعب، محدودیت چندانی از نظر منابع آب زیرزمینی بنظر نمی‌رسد، لیکن با توجه به میزان بالای اراضی مساعد قابل کشت، لزوم کنترل و رعایت استفاده صحیح و بهینه از منابع آب را در استان مسلم می‌سازد. لذا در این مقاله سعی می‌شود، ضمن محاسبه بیلان منابع آبی استان (اعم از سطحی و زیرزمینی)، تدابیر لازم بمنظور استفاده بهینه از این منابع، مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.

کلیدواژه ها:

بیلان ، منابع آبی ، تدابیر لازم ، سیاستگذاری ، مدیریت بهینه مصرف آب