بررسی آلودگی ترکیبات نیتروژندار آب قنات های مهم دشت گناباد

قنات مهمترین روش بهرهبرداری از آبهای زیرزمینی در مناطق خشک و نیمه خشک است. در دشت گناباد 26 رشتهقنات وجود دارد که سالانه 19/5 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی از آنها استحصال میگردد. میزان بارندگی کم باعث شده در این منطقه رودخانه دایمی وجود نداشته باشد و تنها راه حیات در این منطقه خشک، استفاده از آبهای زیرزمینی توسط قناتاست. قدمت برخی از قنات های این دشت به 2700 سال پیش میرسد. در حال حاضر آب قناتها مصرف کشاورزی دارند ولیهنوز آب قنات ها از طریق برداشت مستقیم از مظهر قنات برای مصرف شرب مورد استفاده قرار میگیرد. قنات خشویی نیز ازگذشته تاکنون آب آن در آب انبارها ذخیره و مورد استفاده شرب قرار می گیرد. به دلیل این که مواد نیتروژن دار در تشکیلاتزمین شناسی بسیار نادر می باشند، بنابراین میزان نیترات آب های زیر زمینی در حالت طبیعی کم است به گونه ای که به جزدر موارد آلودگی غلظت یون نیترات به بیش 20 میلیگرم بر لیتر نمی رسد. وجود نیترات در آب های زیرزمینی می تواند حاکیاز آلودگی آب در اثر تماس با منابع آلوده کنندهای همچون فاضلاب های شهری، روستایی و فضولات دامی یا آبهای برگشتیکشاورزی باشد. به دلیل افزایش فعالیت های شهری و تولید بیشتر فاضلاب ها، آلودگی نیترات منابع آبی رو به افزایش است. دراین تحقیق میزان نیترات و نیتریت 6 رشته از قنات های اصلی دشت گناباد مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان دهندهاین است که میزان ترکیبات نیتروژن دار در آب زیرزمینی 6 رشته قنات کمتر از حد مجاز ارایه شده توسط سازمان بهداشتجهانی (50 میلیگرم در لیتر) است. بیشترین میزان نیترات در قنات های رهن و بیدخت که از داخل بافت مسکونی عبور مینمایند در اثر نشت فاضلاب های خانگی به میزان 20 و 23 میلیگرم در لیتر است. بالا بودن نیترات از حد زمینه (20 میلیگرمدر لیتر) در این دو قنات نشانه شروع آلودگی آنها می باشد. کمترین میزان نیترات نیز در قنات خشویی و در حدود 10میلیگرم در لیتر وجود دارد. میزان نیتریت نیز در آب قناتها آنایز شد که در همگی میزان آن کمتر از حد مجاز ارایه شدهتوسط سازمان بهداشت جهانی (3 میلیگرم بر لیتر) است.

کلیدواژه ها:

قنات ، آلودگی ، نیترات ، نیتریت ، حد مجاز