بررسی تاریخ بیهقی بر بنیاد دیدگاه ارسطو درباره تمایز شعرسرایی و تاریخ نگاری

تاریخ بیهقی روایتی است تاریخی از دوره ی غزنویان که شیوه ی روایت تاریخ در آن، با آنچه در دیگر آثار تاریخی مشاهده میکنیم، کاملا متفاوت است. گذشته از اهمیت تاریخی اثر، آن چه در تاریخ بیهقی درخور توجه است، نثر نزدیک به شعر ابوالفضل بیهقی است. پژوهشگران بسیاری دربارهی تمایزهای نثر و شعر، متن ادبی و تاریخی به ارایه ی دیدگاه پرداخته اند؛ در این میان دیدگاه های ارسطو در کتاب Poetics، در نوع نگرش پژوهشگران پسین، تاثیرات بسزایی داشته و همچنان مورد توجه است. بر اساس نگاه ارسطو، شاعر بر خلاف تاریخ نگار، تمایل به بیان امر کلی دارد و امور را بدانگونه که باید باشند، ارایه می کند؛ این در حالی است که تاریخ نگار به بیان امر جزیی و روایت امور آن گونه که هستند میپردازد. پژوهش پیشرو بر بنیاد دیدگاه ارسطو درباره یتمایز شعرسرایی و تاریخ نگاری، به بررسی دقیق تاریخ بیهقی پرداخته است؛ بررسی تاریخ بیهقی بر بنیاد این دیدگاه، این نکته را بر ما آشکار می سازد که ابوالفضل بیهقی افزون بر پرداختن به رویدادهای تاریخی و روایت وقایع تاریخی زمانه یخود با دقتی درخور توجه، با نثری نزدیک به شعر، روایتی فراتاریخی از زمانه ی خود ارایه می دهد. ما در تاریخ بیهقی با گونه ای از تاریخ نگاری مواجهیم که افزون بر بیان امر جزیی، به بیان امر کلی می پردازد و تبیین امور آنگونه که باید باشند را در دستور کار خود قرار می دهد. گرچه تلفیق این دو حالت، در نگاه اول امکان پذیر نیست اما ابوالفضل بیهقی، این دو شیوه را به گونه ای هنرمندانه در هم می آمیزد و اثری تاریخی با بیانی نزدیک به شعر پدید میآورد که در نوع خود کمنظیر است.

کلیدواژه ها:

تاریخ بیهقی ، ارسطو ، ابوالفضل بیهقی ، تاریخنگاری ، شعر ، نثر ، واقعیت ، حقیقت