تاثیرات احتمالی تغییرات اقلیمی بر ماهی صبور (Tenualosa ilisha) در منطقه خلیج فارس

تغییرات اقلیمی تاثیرات عمده ای را در اکوسیستم های مختلف کره زمین برجا گذاشته است که ابعاد این نوسانات در محیط های آبی و در ارتباط با ویژگی هایی همچون دما و خواص شیمیایی آب می تواند اثرات گسترده ای بر شاخص های زیستی آبزیان داشته باشد. ماهی صبور یکی از ماهیان مهم اقتصادی منطقه خلیج فارس است. این گونه از شمال خلیج فارس، از ایران، عراق و کویت تا پاکستان، هند و خاور دور از جمله چین و جنوب ویتنام پراکنش دارد. مهاجر رودرو بوده و به منظور تخم ریزی وارد مصب و رودخانه ها می شود. در کنار ارزش بالای اقتصادی این گونه در منطقه، کاهش سهم آن در سبد صیادان منطقه در سال های اخیر بدون تغییر در میزان تلاش صیادی، لزوم نگرشی دقیق تر را بارزتر می نماید. براساس آمار صید ارایه شده از سوی شیلات استان خوزستان، میزان صید ماهی صبور از مقدار 5485 تن در سال 1390 به 1792 تن در سال 1395 رسیده است (12 درصد به 8 درصد از کل صید استان). در مطالعه ای که در کشور عراق و در فصول صید سال های 1990 تا 2006 صورت گرفته، مشخص شده که ماهی صبور در بازه زمانی (2002 -1990) 38/9 درصد از کل صید و در فاصله 2007 -2003 تنها 1/5 درصد از کل صید را تشکیل داده است. علاوه بر این در کشور کویت نیز در فاصله زمانی 2004 -1995 کاهش 89 درصدی در آمار صید ماهی صبور (البته به صورت مشترک با حلوا سفید)، اعلام شده است. یکی از ویژگی های شاخص این گونه مهاجرت آن به منظور تخم ریزی به رودخانه های آب شیرین منتهی به خلیج فارس (عمدتا کارون و اروندکنار در ایران و هورهای بالادست در کشور عراق) است که شرایط فیزیکی و شیمیایی آب و پرآبی رودخانه تا حدود زیادی بر آغاز این قعالیت تاثیرگذار است. مطالعات مشخص نموده تولید مثل ماهیان به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های زیستی به واسطه انواع عوامل محرک محیطی و داخلی تنظیم می شود. در مطالعات متعددی تاثیر تغییرات اقلیمی از جمله دما و شوری آب بر مهاجرت، بقا و رسیدگی جنسی و تخم ریزی ماهیان مهاجر به آب شیرین از جمله ماهی صبور تایید شده است. از سویی نتایج مطالعات صورت گرفته در ارتباط با شاخص های کیفی رودخانه کارون گویای آن است به ویژه در ارتباط با شوری قادر به خودپالایی نیست. مقایسه میانگین بیست ساله اخیر داده های ثبت شده در ارتباط با دما در ماه های مهاجرت ماهی صبور (مارس و آوریل) در محل تلاقی رودخانه اروندرود (انتهای رود کارون) و دریا، گویای افزایش حدودا 21 درصدی بوده است. مقایسه میانگین بیست ساله گذشته بارش ها در همین زمان و مکان نیز گویای کاهش حدودا 70 درصدی است. در مجموع شرایط محیطی مذکور و تغییرات اقلیمی موجود در منطقه اروندرود به عنوان نقطه استراتژیک جهت آغاز مهاجرت های تولید مثلی ماهی صبور حاکی از وجود روندی نامطلوب برای چرخه حیاتی این گونه است.

کلیدواژه ها:

ماهی صبور ، کارون ، اروند رود ، تغییرات اقلیمی