مطالعه نقوش پرندگان حرم امام رضا(ع) با رویکرد نشانه شناسی پیرس

در کنار معماری باشکوه حرم مطهر امام رضا(ع)، به کارگیری نقوش هندسی، گیاهی و جانوری بر کتیبه ها حایز اهمیت می باشد. نقش و نگار پرندگان از جمله نقوش جانوری محسوب می شود که در فضاهای مختلف حرم بر کتیبه ها دیده شده است.هدف مقاله شناخت نقوش پرندگان حرم و تعبیر شیعی آن ها با رویکرد نشانه شناسی پیرس است. نگارنده در پی یافتن پاسخ بدین سوال می باشد که کدام پرنده ها در تزیینات حرم استفاده شده و چه معنا و مفهومی در فرهنگ اسلامی دارند رویکرد تحقیق کیفی و روش توصیفی – تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و میدانی است. بنابر یافته های تحقیق، نقوش پرندگان از دوره صفوی به بعد بر کتیبه های حرم جلوه نمایی کرده است. طاووس، طوطی، هدهد به نسبت بیشتر از دیگر پرندگان چون درنا، کبک، قرقاول، مرغ، بلبل و اردک بر کتیبه ها جای گرفته است. باید عنوان نمود که معانی چون گسترده شدن روح هستی، بهشت و جمال الهی در طاووس که مظهر پیامبر و حضرت مهدی است گنجانده شده. طوطی نمادی از جستجوی جاودانگی و هدهد سمبلی از مرد کامل و رهبر و عنایت الهی است. کبک نماد حاصلخیزی و بلبل عشق الهی را نمایان است. در مجموع می توان بیان داشت پرندگان در جوار سایر عناصر گیاهی، تسبیح پروردگار گویند و شاید بتوان آنها را نمادی از اهل بیت دانست که مظهر خیر و برکت در زمین و آسمان هستند.

کلیدواژه ها:

حرم امام رضا(ع) ، نقوش پرندگان ، فرم ، معنا و مضمون