ارزیابی فعالیت های نیوتکتونیکی با استفاده از شاخص های کمی ژیومورفیک (منطقه مورد مطالعه: بخشی از البرز شرقی در شمال استان سمنان)

کشور ایران یکی از مناطق زلزله خیز دنیا میباشد و گسل های فعال زیادی با روندهای مختلف در این کشور وجود دارند که هر از چندگاهی با فعالیت های خود موجب خسارات فراوان جانی و مالی میشوند. با استفاده از برخی شواهد و شاخص های ژیومورفیک، میتوان به میزان فعالیت نسبی گسل ها پیبرد. در این تحقیق با استفاده از شاخص های کمی، قسمتی از رشته کوه های البرز در محدوده استان سمنان از نظر فعالیت های نیوتکتونیکی مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از این شاخص ها از روی حوضه های آبریز استخراج شد که شامل: نسبت پهنای چارک ها، نسبت مساحت چارک ها، نسبت جامی و شاخص عدم تقارن حوضه ها میباشند. اما، مهمترین شاخص های کمی شامل شاخص گرادیان طولی، شاخص انحراف از نیمرخ و شاخص تقعر از روی نیمرخ طولی آبراهه-های اصلی حاصل شد. برای استخراج شاخص های کمی از نقشه های توپوگرافی مقیاس 1:25000،نقشه های زمین شناسی مقیاس 1:100000، تصاویر DEM با قدرت تفکیک 10 متر و تصاویر ماهوارهای IRS استفاده شد و در این زمینه از نرم افزارهای Arc GIS، Global Mapper واتوکد بهره گرفته شد. شاخصها نسبت به خط مرجعی که به طول تقریبی 48 کیلومتر از غرب بهشرق منطقه کشیده شد، مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که نیمرخ واقعی آبراهه های اصلی در تمامی موارد (به استثنای یک مورد) در مقاطعی بالاتر از نیمرخ مرجع یا تعادل قرار گرفته-اند که نشان دهنده بالاآمدگی هایی در نتیجه دخالت گسل های منطقه میباشد. موقعیت حداکثر انحراف بر روی آبراهه های اصلی تجانس خوبی را با موقعیت حداکثرهای گرادیان طولی (SL) ونمایه تقعر (K) نشان میدهد. شاخص های حوضه ای به همراه شاخصهای سینوزیته جبهه کوهستان و نسبت پهنای کف دره به ارتفاع دره نیز نشان دهنده فعال بودن منطقه از نظر فعالیت های نیوتکتونیکی میباشد. بطوری که، روند تغییرات و موقعیت شاخصها نسبت به خط مرجع در اکثر موارد از روند دو گسل عمده منطقه مورد مطالعه یعنی گسل های شاهرود و طزره تبعیت میکنند. در شرق منطقه مورد مطالعه یعنی در قسمت هایی که گسل طزره به صورت بازویی از گسل تراست شاهرود منشعب میشود و منطقه به شدت تحت تاثیر این گسل ها قرار گرفته، تکتونیک فعال تر می -باشد.

کلیدواژه ها:

نیوتکتونیک ، گسل شاهرود ، گسل طزره ، شاخص های ژیومورفیک ، البرز شرقی