تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های کنجد و استفاده همزمان از شاخص های تنش و صفات مورفولوژیک جهت انتخاب در شرایط تنش خشکی

خشکی یکی از مهمترین تنش هیا محیطی است که آثار مخرب و زیان آوری روی مراحل مختلف رشدی گیاه،اتخاسر، ادنام و فعالیت آنها دارد. کنجد محصول خاص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری ایران است و معمولا با تنش خشکی در طول فصل زراعی مواجه می شود. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر ارقام کنجد و بررسیروابط بین صفات و عملکرد دانه، آزمایشی در منطقه دشت مغان به مدت دو سال به اجرا درآمد. در سال اول برمبنای عملکرد در شرایط آبیاری عادی و تنش خشکی، شاخص های کمی تحمل به خشکی برای 22 ژنوتیپ ازمناطق مختلف جهان مطالعه شد. شاخص های STI ،MP ، TOL و SSI برای کلیه ژنوتیپ ها محاسبه گردید وشاخص های MP و STI به عنوان مناسب ترین شاخص ها برای ارزیابی مقاومت به خشکی تعیین گردیدند. در سالدوم ده ژنوتیپ بر اساس میزان شاخص STI؛ 5 ژنوتیپ با بالاترین STI؛ 3 ژنوتیپ با STI متوسط و 2 ژنوتیپ با STIپایین برای ارزیابی صفات مورفولوژیکی گزینش شدند و در دو سطح تنش در قالب یک طرح اسپیلت پلات با سهتکرار مورد ارزیابی مجدد قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین سطوح آبیاری و ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر کلیهصفات مورد ارزیابی اختلاف معنی داری از نظر آماری وجود دارد. همچنین رابطه مثبت و معنی داری بین صفاتمورفولوژیک مورد مطالعه با عملکرد دانه در شرایط عادی و هر یک از شرایط تنش رطوبتی و با STI وجود داشت.بررسی همبستگی STI ژنوتیپ ها با صفات مورفولوژیکی نشان داد که ژنوتیپ های با میانگین صفات بالاتر، STI وعملکرد دانه بالاتری نیز در هر دو شرایط آزمایش دارا بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که بین صفات مورفولوژیکیمورد بررسی همبستگی مثبت و معنی داری با شاخص تحمل به تنش خشکی STI وجود دارد، به عبارت بهتر صفاتمورد مطالعه به میزان تنش واکنش نشان دادند. لذا می توان از صفات ذکر شده ب هعنوان مارکرهای مورفولوژیکی برایانتخاب ژنوتیپ های کنجد در مطالعات خشکی سود جست. همچنین بررسی ژنوتیپ های مورد مطالعه نشان داد کهغالب ژنوتیپ های با منشا ایرانی دارای ویژگی تحمل به شرایط ک مآبی م یباشند. بنابراین بر اساس نتایج دوساله اینآزمایش ژنوتیپ های اولتان و کرج 1 به عنوان بهترین کاندید برای معرفی در شرایط کم آب مشابه و همچنین منابعژنتیکی مناسب برای استفاده در برنامه های اصلاح کنجد توصیه می شوند.

کلیدواژه ها:

شاخص های تحمل به خشکی ، صفات مورفولوژیک ، کنجد ، همبستگی