لزوم استفاده از مدیریت مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی در استان آذربایجان غربی

بحران آب مهم ترین مشکل کنونی بخش کشاورزی ایران است. خطر این بحران در استان آذربایجان غربی که زمانی دومین استان پرآب کشور بوده با دارا بودن سهم 6 درصدی در تولید کشاورزی ملی و 35 درصدی در اشتغال، و دارا بودن ظرفیت های بالقوه تولیدی برای تامین امنیت غذایی سه برابری جمعیت خود، امروزه شدیدتر شده است. بخش کشاورزی با داشتن سهم 90 درصدی در آب مصرفی استان، با آبیاری سنتی و حفر 36 هزار حلقه چاه غیرمجاز، سبب برداشت 2 میلیارد مترمکعبی از 2/5 میلیارد مترمکعب ذخایر آب های زیرزمینی استان شده است، که پیامدهای این برداشت بی رویه، خالی شدن سفره های آب زیرزمینی، خشکی دریاچه ارومیه و به خطر انداختن زیست گونه های گیاهی و جانوری و وخیم شدن وضعیت کشاورزی و حتی ممنوعیت کشت در برخی نواحی شده است. هدف از این تحقیق بررسی مدیریت مصرف بهینه آب در کشاورزی است که بهره وری مصرف یکی از شاخص های ارزیابی آن است. بهره وری مصرف آب یعنی حداکثر تولید با حداقل آب مصرفی به دست آمده است. به منظور بالا بردن بهره وری مصرف آب باید میزان 90 درصدی آب مصرفی کشاورزی استان به 40 درصد کاهش یابد که دستیابی به آن تنها از طریق اعمال مدیریت بر مصرف بهینه امکان پذیر است. این مقاله چهار عامل قانونی و سازمانی، علمی و فنی، اقتصادی و اجتماعی را بر مدیریت مصرف بهینه آب در کشاورزی تاثیرگذار دانسته است. که علی رغم اهمیت تمام این عوامل، به نظر می رسد عمل علمی و فنی با ایجاد تغییر در نگرش و دانش کشاورزان، از طریق فاکتورهایی مانند گسترش برنامه های آموزشی و ترویجی و عامل اجتماعی با بالا بردن مشارکت اجتماعی کشاورزان از طریق تشکل های مردم نهاد مانند تشکل های آب بران برای حل مشکلات محلی آب و بالا بردن مشارکت آنان برای سرمایه گذاری و پذیرش سیستم های نوین آبیاری و یک پارچه سازی اراضی جهت بهبود کارایی شبکه های آبیاری نوین، تغییر الگوی کشت و استفاده از محصولاتی با نیاز آبی کمتر می تواند بر مدیریت مصرف بهینه آب در کشاورزی و توسعه پایدار کشاورزی بسیار موثر باشد.

کلیدواژه ها:

مدیریت مصرف بهینه ، لزوم مصرف بهینه آب در کشاورزی ، بهره وری مصرف