واکاوی هجران وفراق درمثنوی معنوی و غزلیات شمس مولانا

اشعار مولانا جلال الدین بلخی از دیدگاه های متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است. دیدگاه او در مثنوی معنوی و غزلیات شمس تبریزی از ویژگی های خاصی برخوردار است که یکی از مهمترین مباحث آن عشق می باشد و از آن جایی که عشق دو ویژگی مهم از قبیل وصل وهجران را شامل می شود، در ادبیات فارسی ابیات بیشتری به دوری و جدایی و هجران عاشق و معشوق پرداخته اند. یکی از موضوعات کلیدی مثنوی و غزلیات شمس که سرشار از زبان عشق است، هجران و فراق و دوری می باشد که تاکنون در این مورد به طور مجزا و جامع در هر دواثر بزرگ مولوی (مثنوی، غزلیات شمس) پرداخته نشده است. در این پژوهش سعی شده است ضمن بیان معانی عرفانی هجران و فراق و دیدگاه دین اسلام در مورد هجران، دیدگاه مولانا در مورد جنبه هیا مختلف هجران در مثنوی و غزلیات شمس همراه با ذکر نمونه و شاهد مثال مورد بررسی قرار گیرد به همین منظور پس از مطالعه ی آثار متعددی درباره ی مولانا و شمس تبریزی، عشق و هجران، جایگاه آن بررسی شده است. ابیات مرتبط با موضوع از مثنوی و ابیاتی از غزلیات شمس در معانی مختلف هجران نیز تحلیل و بررسی می شود. در این مقاله به اشکال مختلف هجران به صورت توصیف، شکایت و ستایش و انواع فراق و علل آن شامل دلایل مثبت و منفی و علل بینابین، هجران شمس، پیوند عشق و هجران، سیرهجردنبوی به هجران جاودانی، غیرقابل وصف بودن هجران، آثار مثبت و منفی هجران، وظایف عاشق در هجران یار از جمله: انتظار، صبر، شکر، شکایت، اشتیاق اشاره شده است. از نظر مولانا این درد فراق و هجران و دوری از معشوق است که انسان خام را پخته می نماید و می سوزاند و به اوج لذت عشق می رساند.

کلیدواژه ها:

شمس ، عشق ، غزلیات شمس تبریزی ، مثنوی معنوی ، هجران