بررسی دیدگاه های فلسفی و آرای تربیتی خواجه نصیرالدین طوسی و جان دیویی

هدف از نگارش این مقاله، بررسی دیدگاه های فلسفی و آرای تربیتی خواجه نصیرالدین طوسی فیلسوف بزرگ اسلامی و جان دیویی مربی بزرگ معاصر غربی است. روش بررسی و مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد که در دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی انسان دارای دو بعد جسم و روح است و ضمن اعتقاد به ارتباط میان جسم و نفس، نفس را حقیقت انسان و وجود نفس، عقل و اراده را وجه تمایز انسان نسبت به دیگر حیوانات می داند. مبدأ شناخت آدمی قوه ی ناطقه ی اوست که مبدأ فکر، تمییز و شوق نظر در حقایق امور است. خواجه طوسی درباره ی ارزش و ضد ارزش اخلاقی، فضیلت را حد وسط و اعتدال و منحصر در اجناس چهارگانه دانسته است و رذیلت را افراط یا تفریط در قوای سه گانه ی نفس معرفی کرده است. اما درباره ی رذیلت اخلاقی، رأی تازه ای را طرح کرده است. دیگران رذیلت اخلاقی را تنها، بیرون آمدن از حد اعتدال و رفتن به سوی افراط یا تفریط تلقی کرده اند ولی وی مبدع این نکته ی دقیق است که این دو نوع، خروج و انحراف کمی (مقداری) از اعتدال در قواست و نوعی دیگر از انحراف، ناشی از خلل و نقصان کیفی است که آن را ردائت می نامند. به زعم جان دیویی، ارزش ها از تعامل انسان با محیط به دست می آیند و مبنای معرفت شناسی مکتب پراگماتیسم، تجربه ی حسی است. از دیدگاه خواجه هدف اصلی تعلیم و تربیت قرب الی الله و از دیدگاه دیویی تجدید بنا در تجربیات و تشکیل مجدد آن ها می باشد. از نظر خواجه اصول تعلیم و تربیت شامل؛ تربیت به هنگام، کشف استعداد، رعایت تفاوت های فردی، مخاطب مداری، اقتدا به طبیعت، جمع علم و عمل، فراگیری و استمرار و تدریج است و دیویی اصل پیوستگی تجربه، تأثیر متقابل، کنترل اجتماعی، اصل مربوط به هدف، مواد درسی و آزادی به معنی آزادی عقل و تفکر را اصول تعلیم و تربیت می داند. در مکتب دیویی تجربه در طبیعت، بنیاد واقعیت بوده و آن چه در عمل برای انسان سودمند باشد ارزشمند است و در تعلیم و تربیت نقش اساسی را به طبیعت تجربه داده است ولی خواجه هدف اصلی و نقش مهم تربیت را قرب خداوند می داند و عوامل دیگر را وسیله ای برای نزدیکی به خدا می شناسد.

کلیدواژه ها:

دیدگاه های فلسفی ، آرای تربیتی ، خواجه نصیرالدین طوسی ، جان دیویی