بازخوانی اسرارالبلاغه عبدالقاهر جرجانی برمبنای نظریه زیبایی شناسی دریافت

برخلاف رویکردهای گذشته به متون که غالبا یا ناظر به متن و یا مولف متن بودند، از رویکردهای امروزین نقد ادبی، پرداختن به خواننده متن و بحث از نقش خواننده در معنی گذاری متن است. این دسته از نظریه ها برآنند که متن معنی یا معانی ثابتی ندارد بلکه معانی محصول خلاقیت خواننده اند. از مهمترین مکاتب نظری امروز که به اهمیت نقش خواننده در ادراک و دریافت معنی، و بلکه در خلق معنای متن اشاره دارد نظریه زیبایی شناسی دریافت است که با نام هانس رابرت یایوس و ولفگانگ ایزر شناخته میشودتصور کلی نسبت به تحول تاریخی نظریه های ادبی اینگونه است که شاید برخی گمان کنند اهمیت قایل شدن برای جایگاه خواننده در شکل دهی معنای متن، و نقش خواننده-خوانندگان (و نه مولف)در معناگذاری متن و مسایل پیرامون ادراک معنی، دستاورد نظری قرون اخیر در مغرب زمین است. حال آنکه دقت و بازخوانی برخی از متون بلاغی گذشته نشان دهنده تاملات نظری و آراء قابل تامل برخی از نظریه پردازان و بلاغیان اسلامی درباره اهمیت خواننده و نقش وی در خلق معنای متن است. مقاله حاضر در پی نشاندادن این نکته است که در آثار عبدالقاهر جرجانی به عنوان یکی از مهمترین نظریه پردازان بلاغت در عالم اسلام ظرایف و دقتهایی در ارتباط متن و خواننده و بلکه نقش و اهمیت خواننده در تعیین معنای متن وجود دارد که آراء او را هم امروز نیز قابل توجه می سازد. در مقاله حاضر شباهت های برخی از آراء عبدالقاهر بامفاهیم کلیدی نظریه زیبایی شناسی دریافت همچون فاصله زیبایی شناختی نشان داده شده است.

کلیدواژه ها:

نظریه زیبایی شناسی دریافت ، اسرارالبلاغه ، عبدالقاهر جرجانی ، فاصله زیبایی شناختی