طنز اجتماعی و مضامین آن در آثار سعدی

هنر در هر شکل و حالت در عین حالی که بیانگر دنیای درونی هنرمند است، بازتاب اوضاع اجتماعی – سیاسی و اخلاقی عصر وی نیز می باشد، از سویی دیگر یکی از ملاک های زیبایی و کمال در آثار هنری بیان غیر مستقیم و ابهام آمیز آن است. طنز از جمله مهم ترین ابزار های هنرمندان به خصوص در هنر کلامی و ادبیات در اریه غیر مستقیم کلام و بیان مضمامین مرتبط با جهان اطراف آنان می باشد. استفاده از طنز در میان شاعران و نویسندگان ادب فارسی در ادوار مختلف دارای شدت و ضعف بوده ، چنان که در دوره آغازین شعر و ادب فارسی نمونه های قابل ملاحظه ای از آن مشاهده نمی شود، طنز سعدی توام با حکمت است و طنز صرف و طنز برای طنز نیست. آماج طنز سعدی به دو قسمت شخصیت ها و اربان قدرت تقسیم شده است. شخصیت هایی که هدف طنز سعدی اند، شامل متولیان دینی نظیر شیخ ، واعظ ، زاهد ، فقیه ؛ اربان قدرت ؛ یعنی پادشاهان و وزرا هستند. نشان دادن ابعاد طنز اجتماعی و چگونگی به کارگیری آن در کلیات سعدی همراه با تحلیل مضامین آن , نکته هایی است که در این جستار بدان پرداخته ایم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - کتابخانه ای است که با تلاش در کلیات سعدی به روش اسنادی صورت می گیرد. پیشینه این پژوهش به مجموعه مقالات، آثار و نقدهایی که درباره آثار و جایگاه سعدی در عرصه ی ادبیات فارسی نوشته شده است، بر می گردد. نتیجه ی اولیه در این پژوهش حاکی از آن است که در حکایت های طنز سعدی، روانکاوی فردی و اجتماعی به چشم می خورد و همه ی این موارد دست به دست هم می دهند تا حکایت های طنز او در مقام مقایسه با داستان های مینی مالیستی قرار بگیرند.

کلیدواژه ها:

سعدی ، کلیات ، طنز ، مضامین و درون مایه ها ، بعد اجتماعی