استفاده از گونه‌های مقاوم به خشکی جهت تولید علوفه در شرایط خشکسالی

تولید علوفه مورد نیاز کشور در شرایط خشکسالی مستلزم شناخت دقیق و کامل منابع تولید علوفه گیاهان به ویژه گندمیان چندساله مقاوم به خشکی می‌باشد. تعیین میزان عملکرد گیاهان در شرایط دیم، عامل اصلی پایداری تولید علوفه در شرایط خشکسالی است. برای ارزیابی پتانسیل ژنتیکی 35 جمعیت گونه Elymus hispidus از نظر تولید علوفه، تحت دو کشت متراکم و فاصله‌دار در شرایط دیم (در ایستگاه‌ تحقیقات آبخیزداری سد زاینده‌رود چاگان) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال‌های 1380 تا 1386 اجراء شد. صفات وضعیت استقرار، شادابی بوته، ارتفاع بوته، عملکرد علوفه‌ تر و خشک، نسبت برگ به ساقه، نسبت وزن سنبله به بیوماس، تعداد ساقه، تاریخ ظهور سنبله، تیپ رشد، طول سنبله، قابلیت هضم، قندهای محلول در آب، پروتئین خام، دیواره‌ی سلولی (NDF) و خاکستر کل اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت‌ میان ژنوتیپ‌ها برای اکثر صفات معنی‌دار بود. اکسش‌های قلعه آرزومند 2 و 3، دولت‌قرین، بیدقطار، میمند و بیجار با متوسط تولید 4476 الی 2028 کیلوگرم علوفه نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها عملکرد علوفه بیشتری داشتند. میانگین کل تولید علوفه خشک 9/1 تن در هکتار بود. همبستگی بین عملکرد علوفه با صفات شادابی، دیرزیستی و کربوهیدراتهای محلول مثبت و با خاکستر کل منفی و معنی‌دار بود. رابطه‌ی بین عملکرد علوفه و سایر صفات کم و ناپایدار بود. قابلیت هضم با ارتفاع گیاه، فیبر خام و درصد دیواره سلولی همبستگی منفی و با پروتئین خام و خاکستر کل همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. رابطه بین پروتئین خام با ارتفاع گیاه و فیبر خام منفی و با خاکستر کل و قابلیت هضم مثبت و معنی‌دار بود. در معادله رگرسیونی گام به گام عملکرد علوفه‌ی خشک را به عنوان متغیر تابع صفات دیر زیستی، تاریخ ظهور سنبله و قندهای محلول در آب به عنوان متغیر مستقل، بیشترین تغییرات عملکرد علوفه خشک را توجیه نمودند. در تجزیه به مولفه‌های اصلی، سه مؤلفه اول در مجموع 73 درصد تغییرات داده‌ها را توجیه کردند. ضرایب بردارهای ویژه در مؤلفه‌ اول نشان داد که صفات ارتفاع گیاه و صفات کیفی قابلیت هضم، قندهای محلول در آب، پروتئین خام، فیبر خام و خاکستر کل و در مؤلفه دوم صفات مرتبط با شادابی بوته، عملکرد علوفه، دیرزیستی و دیواره‌ی سلولی در گروه بندی ژنوتیپ‌ها نقش مهمی داشتند. در تجزیه کلاستر به روش Ward ژنوتیپ‌ها در 4 گروه متفاوت قرار گرفتند.

کلیدواژه ها:

عملکرد و کیفیت علوفه ، تجزیه PCA ، تجزیه کلاستر Elymus hispidus