توزیع مکانی کادمیوم در شالیزارهای جنوب غربی اصفهان با استفاده از زمین آمار و GIS

در اثر تخلیه و دفع کنترل نشده فاضلاب های صنعتی و شهری، کاربرد غیراصولی کودهای شیمیایی و لجن فاضلاب، خاک های شالیزاری منطقه لنجان واقع در استان اصفهان بطور گسترده در معرض آلودگی قرار دارند. از آنجاییکه درباره وضعیت پراکنش کادمیوم در شالیزارهای این منطقه اطلاعات دقیقی وجود ندارد، این تحقیق با هدف بررسی تغییرات مکانی کادمیوم که به عنوان یکی از فلزات سمی مطرح است، انجام گردید. بدین منظور تعداد 90 نمونه خاک سطحی 0-20 سانتی متراز منطقه مورد مطالعه جمع آوری گردید. برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند PH، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم معادل، بافت خاک، ماده آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی در نمونه ها اندازه گیری شد. مقدار کادمیوم کل و قابل جذب در نمونه ها نیز با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین گردید. ضمنا تخمین مکانی داده ها از طریق روش های درونیابی کریجینگ معمولی و کریجینگ بلوکی و با استفاده از GIS صورت گرفت. میانگین غلظت کادمیوم کل و قابل جذب در منطقه مطالعاتی به ترتیب 1/747 و 0/073 میلی گرم بر کیلوگرم بدست آمد که بالاتر از حدود استاندارد تعریف شده است و در کلاس آلودگی زیاد قرار دارد. نتایج آنالیزهای زمین آماری نشان داد که بهترین مدل تغییرنما برای داده های غلظت کادمیوم کل و قابل جذب، بترتیب نمایی و کروی بودند. بیشترین دامنه تاثیر برای کادمیوم کل و قابل جذب به ترتیب 1011 و 1050 متر و نسبت همبستگی در این دامنه برای هر دو ضعیف بود. ارزیابی پارامترهای ضریب همبستگی MEE و RMSE نشان داد که هر دو روش کریجینگ در تخمین دادهها نسبت به دادههای واقعی به نحو مطلوبی عمل نمودهاند. همچنین بر اساس نتایج این مطالعه، فعالیت های انسانی ازقبیل ورود فاضلاب های صنعتی و شهری به منابع آب رسانی و کاربرد بیش از اندازه کودها در افزایش غلظت کادمیوم در منطقه مطالعاتی تاثیر بسزایی داشته است.

کلیدواژه ها:

آلودگی ، کادمیوم ، تغییرات مکانی ، کریجینگ ، شالیزار