بررسی تحلیلی نظرات فقهی تجدیدنظر آراء و نقص احکام دادگاههای دادگستری در فقه اسلام و حقوق ایران

سرعت و دقت دو امر مهم در مدیریت قضایی و رسیدگی به دعاوی است. قاضی با دقت رای یا قرار لازم را صادر مینماید و پس از امر مختومه متوجه خطا میشود. آیا در صورت کشف خلاف، قاضی حق رسیدگی مجدد به دعاوی رسیدگی شده و تجدیدنظر در آن را دارد آیا قاضی حق نقض آراء خود و دیگران را دارد. این مقاله به تنظیم مدیریت منطقی سرعت در رسیدگی و عدالتقضایی بهمنظور حفظ نظام، پیشگیری از اختلال و اجرای عدالت در حکم میپردازد. با بررسی متون فقهی و مواد قانونی مربوط پژوهش سعی میکند به تحلیل نظریات فقها در دوران قبض ید، دوران بسط ید فقیه و بررسی روایات و مستندات قضاء در امرمختومه و امور اشتباه بپردازد و باکار کتابخانهای و سیستم مقایسه و تحلیل محتوا به جمعبندی نهایی برسد. در تحلیل نظریات، دو نظریه جواز و عدم جواز وجود دارد. مستندات و ادله هر یک تحلیل مضمون میگردد. نتایج تحقیق برای عملیاتاجرایی نشان میدهد که : 1- نقض رای، درباره آرایی که حاوی شرایط قضاء در اسلام و آراء فاقد آن فرق دارد. 2- نقض رای و تجدیدنظر در آراء قضات منسوب بستگی به نظر ولایت و قوانین حکومتی دارد. 3- نقض رای مجتهد بدون حجت شرعی ممنوعاست. 4- تجدیدنظر در رای اجتهادی اشکال ندارد ولی نقض رای بهصرف تفاوت در اجتهاد اشکال دارد. 5- نقض آراء و قرارهای خلاف قانون، خلاف شرع و ظالمانه، واجب است. 6- عدالت و حق مداری مقدم بر جلوگیری از اختلال نظام و اصل سرعت درقضاوت است. مقاله به مقایسه حقوق اسلام با حقوق رومی نمیپردازد اما به تحلیل مقایسهای مواد قانونی آیین دادرسی مدنی و تشکیل دادگاههای عمومی و انقلاب با فقه و حقوق اسلامی اشاره دارد.

کلیدواژه ها:

طاغوت ، امر مختومه ، قواعد فقه ، حقوق ، اجتهاد ، آیین دادرسی ، عدالت ، دادگاه تجدیدنظر ، رسیدگی قضایی