چیستی عقل از دیدگاه امام علی علیه السلام

فراوانی دیدگاه ها پیرامون مفهوم و ماهیت عقل و گستردگی بیانات حضرت علی علیه السلام در این مقوله، زمینه ساز جستجوی حاضر است. ضمن ارایه دیدگاه اندیشمندان پیرامون معنای لغوی و اصطلاحی عقل، بیانات امیرمومنان علیه السلام در این زمینه پیگرفته شده است. بررسی پیشینه ی این واژه، نشان از محوریت مفهوم نگهداشتن و بستن در معنای آن دارد؛ در موارد کاربرد واژه مزبور در متون مرتبط، به دو محور جوهر مستقل بالذات و قوه ای در وجود انسان برخورد می کنیم که در ترکیب ها و عبارات گوناگون و بر پایه ی مناسبات و سیاق های مختلف از آن قابل استفاده است. در آموزهای امیرمومنان علیه السلام عقل و مشتقاتش در معنای دژ و پناه گاه و بند زدن و نگاه داشتن بکار رفته است؛ که برخی کاربری ها، به معنای لغوی آن محدود میباشد. کاربرد اصطلاحی عقل، در دو عرصه ی هستی شناختی و معرفت شناختی است؛ از این زاویه، عقل، غریزه و خصلتی وجودی با منشایی الهی بوده که ویژگی هایی نه گانه و کارکردهای شناختی، اصلاحی و اکمالی و... را می توان برای آن برشمرد، که از بهم تنیدن آنها، منظومه ی کاملی از نظام گفتمانی امیرمومنان علیه السلام پیرامون عقل به دست می آید.