بررسی تنوع حبوبات در بوم نظام های زراعی ایران

حبوبات، بهخاطر دارابودن ویژگیهای تغذیهای و زراعی قابلملاحظه، جایگاه خاصی در نظامهای کشاورزی جهان دارند. این گیاهان در برخی کشورهای درحال توسعه بهعنوان یک منبع پروتیینی باارزش محسوب شده و بهعلت اینکه گیاهانی کمتوقع هستند، در اراضی حاشیهای و سیستمهای زراعی کمنهاده، کشتوکار میشوند. این گیاهان با تثبیتنیتروژن هوا موجب افزایش مقدار نیتروژن خاک میشوند. حبوبات، تاریخچه کشتوکار طولانی در ایران دارند و برخی معتقدند که بعضی از آنها مانند عدس (Medik culinaris Lense (و نخود (.L arietinum Cicer (در این کشور اهلیشدهاند. این پژوهش به منظور بررسی تنوع کنونی حبوبات در ایران و پیشبینی روند آینده آن انجام شد. بدینمنظور، اطلاعات مربوط به تنوع زیستی، عملکرد، سطح زیرکشت و تولید، جمعآوری شد و با ارزیابی شاخص شانون و سریهایزمانی تجزیه و تحلیل انجام گرفت. براساس نتایج بهدستآمده، تنوع حبوبات دیم کشور در سال 1382 ،بهمیزان19/1برابر سال 1362 افزایش یافته و پیشبینیهای انجامشده تا سال1400 نیز روند افزایش تنوع حبوبات دیم کشور را 22/1برابر نسبت به سال1382 نشان میدهد. این در حالی است که تنوع حبوبات آبی در سال1382 تنها 81/0برابرسال1362 بوده و ادامه این روند نشان داد که تنوع حبوبات آبی در سال1400 ،معادل 88/0 سال1382 خواهد بود. به این ترتیب، هرچند میانگین تنوع کل حبوبات کشور طی سالهای 1362 تا 1382 تقریبا ثابت بوده است (03/1 ،(اماپیشبینیها، کاهش10درصدی میانگین تنوع کل حبوبات کشور را در سال1400 نسبت به سال1382 نشان داد. تولید کل لوبیا، نخود و عدس در سال 1382 بهترتیب 29/3 ،61/2 و 83/4 برابر سال 1362 افزایش یافته و در مورد سایرحبوبات، تغییر زیادی نداشته است. سطح زیرکشت کل (لوبیا، نخود، عدس) و نیز سایر حبوبات در سال 1382 ،بهترتیب 64/2 ،50/2 ،55/5 و 15/1 برابر سال 1362 افزایش یافته است؛ اما بهنظر میرسد که عملکرد در طول این سالها تغییر چندانی نداشته است؛ بهجز در مورد لوبیا که به میزان 24/1برابر افزایش یافته است. بنابراین میتوان گفت که افزایش تولید در اثر افزایش سطح زیرکشت اتفاق افتاده است.

کلیدواژه ها:

تنوع زیستی ، تولید ، حبوبات ، سریهای زمانی