جایگاه مفهومی تکافل اجتماعی در حوزه امر خیر و نیکوکاری

یکی از راهکارهای بسط فرهنگ نیکوکاری در جامعه اسلامی، تشریح آن در قالب ادبیات مفهومی جدید، جامع و جریان ساز است. مساله اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه بهترین چارچوب نظری و مفهومی برای ترویج فرهنگ احسان و نیکوکاری در جوامع کدام است برای پاسخ، با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، به قرآن کریم و منابع و جوامع روایی استناد می گردد.تکافل اجتماعی به معنای یاری چندجانبه میان افراد جامعه مدنی برای تامین نیازها و حل مشکلات یکدیگر در بستر نهادهای فعال در حوزه تکافل است. نهادهای فعال در حوزه تکافل عبارت است از خانواده، خویشاوندی، عشیره، همسایه، دوستی و اخوت و برادری دینی. هر کدام از این نهادها به طور خاص کارویژه های بی بدیل و اصیلی در ترویج احسان و نیکوکاری در جامعه اسلامی بر عهده دارند، به طوری که سایر نهادهای اعتباری و بروکراتیک عاجز از انجام خدمات این نهادها هستند. تکافل اجتماعی بر مبانی اصیل دینی بنا نهاده شده است؛ مهمترین مبانی تکافل اجتماعی عبارت است از: تراحم، تعاون، عدالت، احسان، مسیولیت همگانی، ایثار، سیادت و سروری، جود و انفاق. این مفهوم درست نقطه مقابل و معارض فردگرایی و اومانیسم، به عنوان مهمترین مبانی نیکوکاری در نظریه لیبرال-دموکراسی است.تکافل اجتماعی با ارتباط وثیقی که با مفهوم نیاز برقرار می کند، از چند جهت به گسترش هدفمند امر خیر می انجامد؛ اولا بر اساس اقسام نیازهای انسان، تکافل اجتماعی به دو نوع تکافل مادی و تکافل معنوی تقسیم می شود، مفهوم نیکوکاری هم شامل خیرات مادی و معنوی می گردد. ثانیا همانطور که نیازهای انسان می تواند به حقیقی و کاذب تقسیم گردد، تکافل اجتماعی و خیرات هم می تواند حقیقی یا کاذب باشد. بنابراین تکافل اجتماعی، می تواند بهترین چارچوب نظری و مفهومی برای ترویج امر خیر در جامعه اسلامی قرارگیرد.

کلیدواژه ها:

تکافل اجتماعی ، تکافل ، نیکوکاری ، چارچوب مفهومی ، چارچوب نظری