مقایسه دو روش اکوهیدرولوژیکی در تخمین حق آبه زیست محیطی رودخانه ها مطالعه پایین دست سد ساروق چای

رودخانه ها بعنوان جزیی از نعمت ها و معجزات بی حد و نهایت الهی، سیستم های اکولوژیکی پویایی می باشند، که نسبت به هر گونه اختلال در حوضه آبریزشان، واکنش نشان می دهند. اجرای طرح های توسعه منابع آب در سطح بین المللی، دارای اثرات زیست محیطی متعددی میباشد، که بر هم خوردن رژیم طبیعی رودخانه ها، و کاهش آبهای سطحی پایین دست، از جمله مهمترین اثرات حاصله میباشد. به منظور مدیریت پایدار شرایط زیست محیطی رودخانه، نیازهای زیست محیطی اغلب بصورت مجموعهای از دبیهای جریان با مقدار، زمان وقوع، فراوانی و دوام جریان معین تعریف میشوند. این جریانها که شرایط مستعد نگهداری مجموعه ای از زیستگاه های آبی و فرآیندهای اکوسیستم را فراهم می کنند، در ادبیات موضوع تحت عناوین جریان زیست محیطی، نیاز آب زیست محیطی، تقاضای آب زیست محیطی، شناخته شده و محاسبه این جریان ها، ارزیابی جریان زیست محیطی نامیده می شود. در طی سال های اخیر، مداخلات انسانی اثرات معنی داری بر رژیم جریان رودخانه ها داشته، که از آن جمله می توان به کاهش دبی جریان، و تغییر توزیع شدت جریان در طول سال، فصلی شدن جریانها، و تغییر در مقدار و فراوانی سیلاب ها اشاره داشت. بنابراین در مبحث جریان زیست محیطی علاوه بر جنبه تامین حق آبه منابع آبی، بایستی به موارد دیگری چون محدوده زمانی و روش تامین آن در رودخانه نیز، توجه شود. جریانهای زیست محیطی، عنصر ضروری در مجموعه تلاشها، در جهت دستیابی به مدیریت پایدار منابع آب میباشند، که شکست در تامین این جریانها، منجر به کاهش سلامت رودخانه ها و اکوسیستم های وابسته، در بسیاری از نقاط در سطح بین المللی شده است. برای دست یابی به ترکیبی ازگزینه های مقرون به صرفه و پیشگیرانه مدیریتی،تخصیص جریان های زیست محیطی، در کنار سایر اقدامات تکمیلی نظیر کنترل کیفیت آب میبایست مد نظر قرار گیرد. سد ساروق چای بر روی رودخانه ساروق به همراه چم چغاتو، خورخوره از شاخه های زرینه رود، در حوضه آبریز دریاچه ارومیه می باشند. در این تحقیق با توجه به سابقه تحقیقات انجام شده در شرایط مشابه، در سطح بین المللی، استان آذربایجان غربی و هم چنین سایر استان ها در سطح کشور، دو روش از روش های محاسبه جریان زیست محیطی، در محل ایستگاه انتخاب شده آب سنجی پایین دست سد در حال بهره برداری ساروق چای در حوضه آبریز زرینه رود، انتخاب و مورد استفاده قرار گرفته اند. از روش های مهم و گواهی شده در جهت مدیریت بهینه و جامع منابع آب، تحقیق و مطالعه هرچه بیشتر، در مبحث جریان زیست محیطی رودخانه ها، و تلاش در جهت اعمال عادلانه حق آبه محیط زیست رودخانه ها، با استفاده از شاخص های زیست محیطی اسمختین و منحنی تداوم جریان می باشند، که استفاده از آن ها در تحقیق جاری، تا حدی به نتایج معقولی منجر شده است. بعنوان نمونه، حق آبه زیست محیطی در پایین دست سد ساروق-ایستگاه صفاخانه، با استفاده از روش اسمختین سالیانه جریان 62/567 میلیون متر مکعب یا1/984متر مکعب برثانیه معادل با 23/55% M.A.R می باشد

کلیدواژه ها:

حق آبه زیست محیطی ، اکوهیدرولوژیکی ، ساروق چای ، دریاچه ارومیه