بررسی حکمت آب و آینه درهنر و معماری اسلامی

هنر اسلامی چون شانی از شیون فرهنگ و تمدن اسلامی از فیض همان حقیقتی بهره مند است که علم و سیاست اسلامی از آن برخوردار بوده است.بدین تفصیل که چون باطن اسلام اسم الله اکبر است، علم اسلام نیز، معرفت الله و سیاست اسلام هم تحقق ولایت الله است و هنر حقیقی اسلام نیز در مقام ابداع وجوه الله است. اما آنچه از هنر، علم و سیاست در بخشی از تاریخ رسمی اسلام غلبه داشته هیچکدام به معنی تام و تمام هنر،علم و سیاست حقیقی اسلام نبوده است. همچنانکه در باب علوم می توان ملاحظه کرد و اگر ادواری را به تناوب غلبه علوم شرعی و عقلی می توان قایل شد، درهنر نیزوضعی چنین غالب است،و با وجود بعد تدریجی بسیاری از عامه مسلمین از ولایت، وغلبه اهواء و نفسانیات و پذیرشولایت فرعونی و روحیه تکاثر خلفا،دوره سومی نظیردوره احیاء تفکر دینی در هنر مشاهده میشود. قبل از این در بخشی ازتمدن اسلامی نظیرشام تمام سنن هنری باطل همچون احساسات دین گریزانه اموی رشد یافته بود. آیینگی، زلالی، روانی،جان بخشی و پاکی آب، از دیرباز در سنت و فرهنگ ایرانی ستوده شده و در لوای رمزها و نمادهای متعددی به بیان آمدهکه رمزگشایی از آن رمزها و نمادها، مستلزم بررسی و مطالعه سرچشمه ها و بسترهای آن در باور ایرانیان است. آشنایی بامبادی ومبانی فکری و اعتقادی و معنوی نمادپردازی آب، زمینه شناخت بهتر ما را از هنرهایی که حاوی این نمادپردازی ونماد هستند، فراهممی سازد، و ما را به درکی ژرف و درست از آن می رساند. و آینه و آینه کاری، هنری که به دست فراموشیسپرده شده است، هنر ایجاد اشکال منظم در طرح ها و نقش های متنوع، با قطعات کوچک و بزرگ آینه، به منظور تزیینسطوح داخلى بنا. حاصل هنر آینه کاری ایجاد فضایى درخشان و پر تلالو است که از بازتاب پى در پى نور در قطعات بىشمارآینه پدید مى آید. پیشینه این هنر که یکى از رشته های هنر تزیینى ایران در داخل ابنیه و از ابتکارات ویژه هنرمندان ایرانىبه شمار مى آید .این مقاله می کوشد به شناخت ویژگی های آب و نقش آن در زندگی ایرانیان باستان، و معرفی آینه وآینه کاری به عنوان یک هنر اصیل ایرانی پرداخته و با اشاره به کاربرد آن در فضاهای معماری ایرانی- اسلامی، با بیانیتحلیلی– توصیفی با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی، از آن به عنوان یکی از شاخصه های معماری و شهرسازیایرانی- اسلامی یاد کرده و ضرورت بکارگیری مجدد آن را در معماری بازگو نماید.

کلیدواژه ها:

حکمت ، آینه ، مسجد ، آب