اثر الیسیتور زیستی و نانوالیسیتور بر افزایش تولید برخی آلکالوئیدها در گیاه خشخاش (Papaver somniferum L.)

به منظور افزایش و بهبود تولید انواع آلکالوئیدهای ارزشمند بنزوفنانتریدین در گیاه خشخاش، مهندسی های متابولیت فراوانی انجام شده است که یکی از آن ها استفاده از الیسیتورهاست که با تحریک سیگنال های سلولی موجب سنتز متابولیت های ثانویه در گیاهان یا کشت سلولی آن ها می شوند. در این مطالعه با توجه به اهمیت ویژه خشخاش در صنعت داروسازی به منزله تنها منبع تجاری تولید آلکالوئیدهای مورفین و سنگوئینارین و مشکل بودن سنتز شیمیایی این ترکیبات ارزشمند، پس از بهینه سازی محیط کشت کال زایی و انتخاب بهترین ریز نمونه، اثر دو الیسیتور عصاره مخمر و نانو TiO2 در دو زمان مختلف در کشت سوسپانسیون سلولی مریستم و ریشه در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار بررسی شد. این الیسیتورها در سوسپانسیون های سلولی مریستم و ریشه موجب تجمع سنگوئینارین و تبائین شدند که بیشترین مقدار سنگوئینارین و تبائین در 44 ساعت پس از اعمال تیمار با الیسیتور عصاره مخمر به ترتیب 2/2 و 3/4 برابر نسبت به شاهد در همین زمان به دست آمد. نانو الیسیتور TiO2 توانست در 24 ساعت پس از اعمال تیمار موجب افزایش دو آلکالوئید مزبور تا 2/1 برابر نسبت به شاهد شود که با گذشت زمان این مقدار کاهش پیدا کرد. آنچه در این مطالعه مشاهده شد، تحریک پذیری زیاد سلول های مریستمی در برابر تیمار با هر دو الیسیتور و اثر آن در تجمع هر دو متابولیت بود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که با استفاده از الیسیتورها و مخصوصاً نانوالیسیتورها می توان چرخه بیوسنتزی تولید و تجمع متابولیت های تبائین و سنگوئینارین را در این گیاه تحریک کرد و این القا می تواند در هر دو ریزنمونه ریشه و مریستم مؤثر و حتی با یکدیگر متفاوت باشد.

کلیدواژه ها:

تبائین ، سنگوئینارین ، عصاره مخمر ، نانو TiO2