مطالعه برخی خصوصیات زراعی ژنوتیپ‌های الیت عدس در شرایط دیم سه استان کشور

یکی از مشکلات نابهنجار فعلی میلیونها نفر از مردم خصوصاً آنهائی که در مناطق خشک زندگی می‌کنند، کمبود پروتئین است. حبوبات یکی از مهمترین منابع غذائی سرشار از پروتئین(18 تا 32 درصد) می باشد. یک برنامه اصلاحی زمانی موفق است که دو عامل تنوع و انتخاب در گیاه مورد آزمایش وجود داشته باشد، لذا استفاده از یک کلکسیون غنی از ژرم‌پلاسم عدس همانند آنچه در ایکاردا وجود دارد بسیار مفید می‌باشد. لاینهای این آزمایش نیز از میان لاینهای برگزیده همین کلکسیون به ایران ارسال شده است. این آزمایش شامل 24 لاین همراه با یک رقم عدس شاهد محلی در قالب طرح لاتیس ساده 5*5 در دو تکرار در مناطق اردبیل، قزوین و گچساران اجرا گردید. صفات مورد بررسی در این آزمایش شامل تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی ، درصد پوشش، ارتفاع بوته، وزن صددانه و عملکرد دانه بود. پس از اتمام یادداشت‏برداریها، تجزیه مرکب داده‏های ‏آزمایش به وسیله رایانه انجام گرفت. در ایستگاه اردبیل بین لاینها و ارقام در مورد تمام صفات ثبت شده به استثناء ارتفاع بوته تفاوت آماری معنی‌داری وجود داشت. بالاترین میزان عملکرد دانه مربوط به لاین ILL9894 بود. در این آزمایش فقط پنج لاین دارای میانگین عملکرد کمتر از شاهد بودند. در ایستگاه قزوین بین لاینها و ارقام در مورد تمام صفات ثبت شده به استثناء ارتفاع بوته تفاوت آماری معنی‌داری وجود داشت در این آزمایش، میانگین عملکرد رقم شاهد، بالاترین میزان عملکرد بعد از لاین ILL9833 محسوب شد. در ایستگاه گچساران از لحاظ آماری بین لاین‌ها اختلاف عملکرد قابل ملاحظه‌ای وجود داشت. لاین 1LL9890 بیشترین میزان عملکرد را در این ایستگاه به خود اختصاص داد. میانگین عملکرد شاهد در این آزمایش رتبه دوم بالاترین عملکرد را داشت. نتایج تجزیه واریانس مرکب صفت عملکرد نشان داد که تفاوت میانگین عملکرد لاینها بین ایستگاه‌های آزمایشی معنی‌دار بود. به طوری که ایستگاه گچساران با میانگین عملکرد 5/163گرم درمترمربع بیشترین و ایستگاه‌های اردبیل و قزوین به ترتیب با 132/2و 52/4 گرم در متر مربع در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. همچنین بیشترین عملکرد در بین لاین‌های مورد آزمایش به لاین ILL 323 با میانگین 140/9 گرم در متر مربع و کمترین آن به لاین ILL1851 با میانگین 60/1گرم در متر مربع اختصاص داشت. میانگین عملکرد رقم شاهد 134/1گرم در متر مربع بود. با توجه به وجود اثر متقابل معنی‌دار ژنوتیپ در مکان و متفاوت بودن روند برتری میانگین عملکردها در مناطق، هیچ لاینی دارای عملکرد برتر در هر سه منطقه نبود و لاینهای ILL9833 ، ILL9894 و ILL9890 به ترتیب با میانگین 100/2، 157 و 197 گرم در متر مربع بیشترین عملکردها را در ایستگاه‌های قزوین، اردبیل و گچساران داشتند.