نظام پارلمانی در ایران ، چالشها و موانع

در سال های اخیر صحبت از تبدیل نظام حقوقی سیاسی فعلی ایران به نظام پارلمانی است .اولین جرقه احتمال تغییر نظام سیاسی موجود کشور ولو در آینده دور،درسخنرانی مهر ماه سال 1390 مقام معظم رهبریرقم خورد که ایشان فرمودند : در شرایط فعلی نظام ما ریاستی است و رئیس جمهور با انتخاب مردم برگزیده می شود،اما اگر در آینده احتمالاً دور احساس بشود که نظام پارلمانی برای انتخاب مسؤلان قوه مجریه بهتر است هیچ اشکالی در تغییر سازوکار فعلی وجود ندارد. اما چرا در مقطع کنونی در کشور تغییر نظام ریاستی به پارلمانی مطرح شده است؟ این مسأله ریشه در قانون اساسی دارد و مربوط به اختلافات مجلس و رئیس جمهور است. در نظام های ریاستی معمول مانند آمریکا به نوعی تفکیک میان هیأت دولت و کنگره وجود دارد و رئیس جمهور آمریکا دارای اختیارات زیادی است و اما در قانون اساسی ایران علی رغم نظام ریاستی مجلس دارای اختیارات زیاد و اختیارات نظارت بر دولت است،اما در مقابل دولت برآمده از مجلس نیست،این تضادها برخی فعالیت های اجرایی را دچار اختلال کرده و از طرفی رئیس جمهور در ایران فاقد برخی اختیارات مانندفرماندهی نیروهای مسلح و یا انحلال پارلمان است که اختیارات اورا تا حد نخست وزیر کاهش داده است.دراین مقاله ضمن بررسی ویژگی نظام های دموکراتیک رایج در دنیا،نهایتاً به این نتیجه خواهیم رسید که نظام حقوقی سیاسی فعلی ایران،از نوع خاص و منحصر به فرد بوده و نظام پارلمانی در ایران به صورت مطلق قابل پیاده شدن و اجرا نیست و موانع این تغییر نیز غیر قابل تغییر بودن جمهوریت نظام، تزاحم اشراف قانونی و معنوی مقام رهبری با برتری مطلق مجلس شورای اسلامی و فقدان احزاب سیاسی قدرتمند می باشند که در نهایت به نظر نگارنده، این موانع بر ظرفیت های تغییر نظام حقوقی سیاسی ایران به پارلمانی غلبه دارد و تحقق این امر در حال حاضر دور از دسترس می نماید.

کلیدواژه ها:

قانون اساسی ، نظام پارلمانی ، نظام ریاستی ، نظام مختلط ، احزاب سیاسی