پایش نوسانات دریاچه ارومیه با پردازش تصاویر ماهواره ای

امروزه، پایش ویژگی های سطحی زمین به ویژه منابع آب، یکی از مهترین کاربردهای اصیل فنآوری سنجش از دور را مطرح می کند. در محدودة کشور ایران حوضه های آبی کوچک و بزرگ متعددی مشاهده می گردد که به ازای زمان دارای نوسان های قابل توجهی هستند. دریاچۀ ارومیه یکی از این حوضه های آبی هم است که در شمال غرب کشور ایران قرار گرفته است و به عنوان وسیع ترین زیستگاه سخت پوستی به نام "آرتمیا" در سطح دنیا شناخته می شود. در سال های اخیر، با اجرای برنامه های سدسازی گسترده برروی رودخانه های اصلی، وقوع خشکسالی های هیدرواقلیمی چند دهۀ گذشته و به دلیل تبخیر زیاد منابع آبی، وسعت دریاچه کاهش یافته، درنتیجه خطوط ساحلی دست خوش تغییرهای قابل توجهی گشته است. حادث شدن چنین شرایطی باعث نمکی شدن بیش از حد آب دریاچه شده، بنابراین، تاثیرهای نامطلوب محیطی بر روی اکوسیستم های شکننده ظاهر شده است. با توجه به تبعات چنین فرآیندی، هدف اصلی مطالعۀ جاری پایش و تشخیص تغییرهای سطح دریاچۀ ارومیه در یک دورة زمانی طولانی مدت و همین طور در مقیاس فصلی است. به همین منظور، در مطالعۀ جاری ابتدا، اطّلاعات اخذ شده توسط ایستگاه های زمینی و داده های ماهواره های TOPEX/ Jason در طی سال های 1992 تا 2005 برای بررسی تغییرهای ارتفاع سطح آب دریاچۀ ارومی مورد استناد قرار گرفت. سپس به منظور مقایسه، تصاویر ماهواره ای چندطیفی ماهوارة لندست (شامل تصاویر سنجنده های ETM+ ،TM ، MSS ) و MODISو IRS از سال 1976 الی 2005 میلادی با هدف ایجاد مدل های تغییرهای زمانی و مکانی آب دریاچه در محیط نر مافزار ERDAS Imagine پردازش گردید. در مرحلۀ پیش پردازش، با آماده کردن داده های چند زمانه ای، تصحیح های اتمسفری انجام و به ترتیب با استفاده از نقاط کنترل زمینی کلیۀ تصاویر خام، زمین مرجع و تصحیح های ارتفاعی اعمال گردید. در مرحلۀ پردازش، کلیۀ سری های زمانی تصاویر ماهواره ای، به منظور استخراج محدوده های گسترش سطح آب طبقه بندی و خطوط ساحلی استخراج شدند.مدل های نهایی نشان دهندة ویژگی های گستردة دوره ای و تغییرهای چشمگیر فصلی در پارامترهای هندسی دریاچۀ ارومیه، به ویژه در طول دهۀ گذشته است. بیشترین تغییرها به دلیل کاهش ارتفاع آب دریاچه به مقدار 3/5 متر حادث شده است و این فرآیند به نوبه خود موجب ایجاد جابه جایی های اساسی در خطوط ساحلی، ب هویژه در جنوب شرق و سواحل شرقی دریاچۀ ارومیه گردیده است. ظهور چنین نوسان های معنی داری باعث کاهش 23 درصدی از سطوح آب دریاچه شده است که خود باعث تسریع روند تبدیل اراضی آبی به زمین های لم یزرع و رسوب املاح نمکی در امتداد خطوط ساحلی شده است. درحال حاضر، پیآمدهای محیطی تحمیلی باعث شده که اکثر گونه های زیستی بومی محدودة دریاچه و جزایر صد و دوگانه، در معرض تهدید جدی قرار بگیرند.