مطالعاتی در تغییرات پلان مساجد شیراز درگذر زمان

تأثیر کالبد و فرم معماری به عنوان ظرف مکانی که معلولی از فرهنگ جامعه است در بازنمایی این مفاهیم و معانی تأثیر بسزایی دارد. در دوران اولیه ورود اسلام به ایران، شرایط سیاسی و اجتماعی از سویی و الگوی جدید جهان بینی که اسلام به ارمغان آورده بود از سوی دیگر باعث شد تا فرم هایی از معماری به خصوص در مساجد ایران شکل بگیرد که با کالبد معماری ایران تناسب چندانی نداشت، لذا در برهه های زمانی و شرایط مناسب به تدریج این کالبد تغییر شکل یافت و جای خود را به فرم های آشنا و تجربه شده واگذارد. این پژوهش بر آن است تا با محوریت قرار دادن پلان معماری در این دوران، تأثیر آن را در استفاده مجدد از عناصر مساجد معماری ایرانی در قالب معرفی و بررسی عناصر و سپس بررسی نمونه موردی های معاصر به تغییرات پلان در طول تاریخ در شیراز بپردازد، این پژوهش از دسته تحقیقات کمی و به روش نمونه موردی (نمونه گیری احتمالی مطبق) است. جامعه موردمطالعه تمامی مساجد شیراز از صدر اسلام تا دوره معاصر هستند، در کل ۵۴ مسجد قدیم و ۱۰ مسجد معاصر داریم که به شکل نمونه گیری احتمالی مطبق ۷ مسجد تاریخی در دوره های مختلف و ۳ مسجد معاصر به عنوان نمونه هایی از بناهای دوره های مختلف انتخاب شده است که با مشاهده اسناد کتابخانه ای و الکترونیکی ابتدا اندام های مساجد بر اساس تاریخ ساختشان معرفی شده است و سپس به بررسی وجود یا عدم وجود این اندام ها در نمونه موردی مساجد پرداخته شده است. درنهایت جدولی شامل درصد هر یک از این اندام ها در مساجد دوره های مختلف تهیه شده که تجزیه وتحلیل آن با نمودار ارائه شده است. درنتیجه به این نکته دست می یابیم که در نقشه مساجد، معماران معاصر شیرازی خلائی را به وجود آورده اند که باید هر چه زودتر به دنبال راه حلی برای آن باشیم.

کلیدواژه ها:

پلان ، مسجد ، تاریخ ، شیراز