جایگاه باورهای انسانی در بازآفرینی موجودات افسانه ای ایران باستان بر سفالینه های اسلامی نیشابور

اسفنکس، گریفون، لاماسو، هارپی و... عنوان هایی برای موجودات ترکیبی و افسانه ای ایران باستان می باشند.ترکیبی از سر انسان با بدن حیوان یا سر و بال پرندگان با بدن حیوانات دیگر نظیر شیر، گاو، اسب و.... بسیاری ازپژوهشگران این حیوانات را نمادهای قدرت ماورا الطبیعه می دانند که جهت حفاظت و به عنوان نمادهای قدرت شناخته می شدند و برخی نیز بر این باورند که با وجود پراکندگی تصاویر و مجسمه های این حیوانات در نقاطمختلف احتمالا" برخی از این گونه ها واقعی بوده و وجود داشته اند. عده ای نیز این نمادها را بر گرفته از اجرام آسمانی و صور فلکی می پندارند. مسئله اصلی این پژوهش چیستی این نمادها و نمایه ها نیست، بلکه بررسیمنشاء پیدایش و علل بازآفرینی آن ها در سفالینه های دوره اسلامی نیشابور است. چرا که پس از ظهور اسلام قدرت ماورائی این موجودات برای مسلمانان از بین رفت و مردم با مصادیق دینی اسلام آشنا و به وجود ذات حضرت باریتعالی پی بردند و منشاء قدرت را تنها خداوند لایزال می دانستند. در این پژوهش سعی داریم تا با روش تحلیلی و مطالعه روی نقوش موجودات ترکیبی افسانه ای سفالینه های دوره اسلامی نیشابور، به پاسخ مناسبی در خصوص این سوالات دست یابیم که: -1 منشاء اولیه شکل گیری موجودات افسانه ای چیست؟-2 چرا با وجود ظهور دین مقدس اسلام هنوز هم در بین هنرمندان دوره اسلامی نقوش موجودات افسانه ای جایگاهی برای عرضه داشته است؟ فرضیات تحقیق -1 پیدایش موجودات افسانه ای ریشه در باورهای انسانی دوران باستان دارد. -2 پس از ورود اسلام به ایران برخی از هنرمندان و صنعتگران هنوز به درک واقعی از آموزه ها و باورهای اسلامی نرسیده بودند، هر چند که در ترکیب این عناصر دست به نوآوری می زدند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که پیدایش این موجودات ریشه در نگرش انسان اولیه به جهان هستی داشته و نمادهائی برگرفته از طبیعت برای تعریف عناصر ناشناخته طبیعت بوده و پس از اسلام اعتقاد به باورهای گذشته در بین بسیاری رواج داشته و حتی تمامی اجرام آسمانی و صورت های فلکی نیز از این باورها مجسم و زائیده شده اند.

کلیدواژه ها:

نیشابور ، موجودات افسانه ای ، نقش مایه ، سفالینه ، بازآفرینی