مقایسه لیستوینیت های شمال غرب نهبندان با لیستوینیت های شرق مرکز ترکیه، عربستان، مراکش و ایتالیا و بررسی منشا و کانی سازی طلا در لیستوینیت های شمال غرب نهبندان

در این مقاله چند رخداد لیستوینیتی (سنگ های اولترامافیک کربناتی شده) برای تشریح همراهی کانی سازی طلا با پریدوتیت های گوشته از کمپلکس های افیولیتی بر اثر دگرسانی هیدروترمالی سرپانتینیت ها در مراکش، ایتالیا، عربستان صعودی، ترکیه و ایران(شمال غرب نهبندان) تشریح می شود. اکثر این دگرسانی ها مربوط به اواخر کرتاسه و در آمیزه های رنگین افیولیتی می شود. بیشتر لیستوینیت زایی در امتداد گسل های تراسنی اصلی رخ داده است. لیستوینیت به لحاظ سنگ شناسی به انواع کربناته، سیلیسی-کربناته، سیلیسی برشی سولفید- آرسنیک دار به جهت پی جویی طلا از چالی بهتری برخوردارند. کانی شناسی لیستوینیت ها متشکل از کوارتز کریپتوکریستالین، کوارتز بلورین سفید رنگ، کلسیت، دولومیت، آنکریت، منیزیت، سیدریت، سرپانتین و کلریت به عنوان کانی های اصلی، و کانی های پیروکسن، کرومیت، مگنتیت، سینابر، کالکوپیریت، پیریت، بورنیت، آرسنوپیریت، اکسیدها و هیدروکسیدهای ثانویه آهن در زمره کانی های فرعی قرار می گیرند. بطور معمول عیار طلا در لیستوینیت های این مناطق 5 تا 20 مرتبه بزرگتر از سنگ های میزبان اولترامافیک همراه که 5ppb طلا دارند، می باشد. هر چند زون های غنی از کانی های سولفیدی- آرسنیک دار(بویژه پیریت، کالکوپیریت و آرسنوپیریت) به همراه رگه های کوارتز تاخیری خاکستری رنگ در بردارنده یک تا 10ppm طلا و حتی بیشتر با بافت پرکنندگی درزه و شکاف ها(open space filling) و همزمان با نهشتگی سیلیس نهان بلور و با توجه به عملکرد بخش کربناتی به عنوان سد ژئوشیمیایی، تشکیل کانی سازی داده است. لیستوینیت زایی (Listweanitization) نتیجه دگرسانی هیدروترمال در درجه حرارت های متوسط (150 تا 300 درجه سانتیگراد) توسط شوراب های حاوی سدیم و کلر مشتق شده از مواد جبه ای و تقابل با آب دریا است. محلول های هیدروترمال تشکیل دهنده لیستوینیت های نوع سیلیسی، غنی از H2o,Co2, Sio2 و Ca بوده و در حالی که نوع کربناتی فقیر از Sio2 است. خاستگاه طلا و دیگر عناصر پایه و گرانبها از سنگ های اولترامافیکی سرپانتینیتی شده سرچشمه گرفته است. با پیشرفت گرگونی ناحیه ای، محلول های غنی از B,K,Na,Cl,As,S,SO4-2,CO3-2 با عناصر فلزی و گرانبها کمپلکس تشکیل داده و در اثر صعود به بخش های فوقانی و نزدیک به سطح (کاهش دما و فشار و تغییراتEh و PH) در زون های برشی و همراه با نهشتگی سیلیس، در راستای همبری تکتونیکی و هنگامی که وارد محیط آلکالن و احیایی سنگ های کربناتی شده، انباشته شده است. تحقیقات ایزوتوپی اولیه(بوئیسون و لبلانک، 1985) حاکی از تمرکز کربن 13 بین 3- تا 5-%( در هزار) بوده که منطبق بر مواد مشتق شده از گوشته است. نسبت های sr87/sr86 جهت سن سنجی از 0/709 تا 0/711 و گستره بزرگ مطابق با تکامل هیدروترمالی پیچیده و برخورد با مواد پوسته ای با آب دریا است. بررسی اکتشاف ژئوفیزیکی به روش IP-RS بر روی رخنمون های لیستوینیتی شمال غرب نهبندان(شرق ایران) حاکی از شدت بالای IP بر روی رگه های لیستوینیتی سیلیسی برشی سولفید- آرسنیک دار نسبت به سنگ میزبان اولترامافیکی است. گسترش آنومالی ها حداکثر تا عمق 80 متری ادامه پیدا کرده است. مطالعه مغزه های گمانه های اکتشافی حاکی از انطباق در حد قابل قبولی با پروفیل های IR-RS دارد بطوریکه تفکیک زون اکسیدان-کربناته در بخش های فوقانی از زون سولفیده در زیر آن بخوبی قابل ملاحظه است.