تبارشناسی فرش ذهنی بافت کلاردشت

معروف ترین فرش دست بافت شمال ایران، قالی کلاردشت است. قالی کلاردشت اغلب در ابعادی کوچک و با رجشماری بین 20 تا 25 گره، در هفت سانتی متر به صورت ذهنی بافت و با رنگ های گرم و پخته بافته میشود که در آن نشانه های بارزی از فرهنگ مردم منطقه به چشم می خورد. فرش کلاردشت به عنوان آیینه ی تاریخ فرهنگ و قومیت ساکنین کلاردشت است که در مورد شکل گیری آن سه نظریه ی رایج وجود دارد. بر اساس نظریه ی اول، قالی کلاردشت همان قالی تبری است که در روایات حدودالعالم، ابنخلدون، طبری و سایر جغرافیدان های عرب، طی قرون سوم و چهارم هجری قمری مبنی بر خراج قالی تبری از آن یاد شده است و معتقدین به این نظریه، تغییرات ایجاد شده در طرح و نقش قالی کلاردشت در طول تاریخ را بسیار اندک می دانند؛ نظریه ی دوم به جهت وجود اشتراکاتی در میان طرح، نقش مایه، رنگ و همچنین شیوه ی بافت قالی کلاردشت با زیراندازهای کردی و با استناد به شواهد موجود، سابقه ی قالی کلاردشت را به نیمه های قرن 22 هجری نسبت داده و ریشه ی آن را در پی مهاجرت کردها طی چندین مرحله در عصر صفوی، افشار و قاجار از غرب فلات ایران به این منطقه می داند؛ آخرین نظریه، ترکیبی از دو نظریه ی پیشین است که معتقد است اگرچه فرش بافی در کلاردشت سابقه ای طولانی داشته است ولی با ورود اکراد به این منطقه، تحت تأثیر نقوش و فرهنگ بافتکردی قرار گرفته و در حال حاضر، تقریباً جزئی از جغرافیای بافت کردی محسوب می گردد. در این مقاله، جغرافیا، تاریخ، نژاد و قومیت ساکنین حوزه ی جنوبی دریای مازندران در محدوده ای تقریبی تبرستان قدیم و کلاردشت امروز مورد مداقه و مطالعه قرار می گیرد و با رویکردی تاریخی اسنادی به بیان تاریخچه ی نساجی و به ویژه بافت فرش در این حوزه، می پردازد تا بر اساس اطلاعات و اسناد تاریخی به بررسی خاستگاه و سابقه ی قالی کلاردشت بپردازد.

کلیدواژه ها:

کلاردشت ، تبرستان ، قالی ، کرد ، طرح ، نقش مایه ، رنگ بندی