اثر الگوی تنش سرمای بهاره بر میزان رنگیزه های گیاهی در ارقام گندم نان

گیاهان همواره در معرض طیف وسیعی از تنش های محیطی هستند که این تنش ها چه زیستی و چه غیرزیستی به شدت بر میزان رشد و تولید آنها اثر می گذارد. اقیلم های سرد و فراسرد، بیش از 63% از سطح کشور را تحت پوشش خود دارند(خلیلی و همکاران،1370) که این مناطق بعد از گذر زمستان و پس از رشد مجدد گیاهان، در فصل بهار با کاهش دمای هوا مواجه می شوند. زمانی که این کاهش دما همراه با مرحله گلدهی غلات همراه باشد باعث خسارت به سنبله ها و عقیمی گلچه ها می شود و این خسارت ناشی از سرمای دیررس بهاره خواهد بود. شناسایی مکانیسم های مولکولی و فیزیولوژیکی می تواند گام مهمی برای مقابله با آثار تنش مذکور باشد. بنابراین، افت ناگهانی دما و تنش سرما در بهار زراعت های گندم را در اراضی واقع در اقلیم های مذکور تهدید می کند(میرفخرایی و همکاران، 1389). با توجه به اینکه هر کدام از مراحل رشد گیاه، نیازهای دمایی متفاوتی دارند، لذا در تنش های سرمایی، مرحله وقوع و مدت دوام و شدت تنش مهم ترین عوامل موثر به حساب می آیند(1988، Blum به نقل از غریب عشقی و همکاران، 1389). تنش ایجاد شده به وسیله دمای پایین در بهار در رشد و نمو گیاهان محدودیت ایجاد می کند( مجدی و همکاران، 1389). به منظور بررسی تاثیر سرمای بهاره بر صفات فیزیولوژیک (کلروفیل a، b، کل و کارتنوئید) و اندازه گیری این صفات، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی، با دو فاکتور دما در چهار سطح(8، 2، 0 و 2- درجه سیلسیوس) و فاکتور ارقام با 4 رقم رصد، شهریار، مروارید و هما که دارای بیشترین سطح زیرکشت در مناطق سردسیر و دارای سرمای دیررس بهاره هستند در 3 تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران اجرا شد. در این مطالعه از بین این 4 رقم، رقم مروارید به عنوان متحمل ترین و هما به عنوان حساس ترین رقم شناسایی شدند. با توجه به نتایج بدست آمده مشخص می گردد که تغییرات رنگیزه ها در هر یک از چهار ژنوتیپ، در چهار سطح دمایی از روند ثابتی برخوردار نمی باشد. به عبارت دیگر اثرات متقابل بین ارقام و سطوح دمایی وجود دارد.

کلیدواژه ها:

تنش سرمای دیررس بهاره ، گندم نان ، رنگیزه های گیاهی ، کلروفیل ، کارتنوئید