جایگاه سرمایه اجتماعی در توانمندسازی و ساماندهی اجتماعات ساکن در سکونتگاه های غیررسمی

براساس مطالعات سازمان ملل «اسکان غیررسمی» چالش اصلی هزاره سوم خواهد بود و پیش بینی شده است که تا سال 2020 رقم کل ساکنین اسکان غیررسمی جهان تقریباً به یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر افزایش خواهد یافت. گسترش سریع شهرها در سراسر جهان با رشد سریع سکونتگاه های غیررسمی همراه بوده است. راهکارهای ارائه شده در جهت چاره جویی، از حذف و تخریب تا بهسازی و توانمندسازی این سکونتگاه ها تنوع داشته است. امروزه این سکونتگاه ها به عنوان راه حلی در جهت خانه دار شدن گروهی از افراد تهیدست جامعه قلمداد می شوند که می توان با برنامه ریزی های دقیق و منسجم از توان و ظرفیت این سکونتگاه ها در راستای توانمندسازی آنان بهره جست. بخش غیررسمی از توانمندی فراوانی در برنامهر یزی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی برخوردار است و ساماندهی آن می تواند منافع زیادی را برای بازیگران عرصه شهری، به ویژه کم درآمدان و نیز مدیریت شهری در برداشته باشد. توانمندسازی، زمینه سازی برای ارتقای شرایط اجتماع محلی از راه گسترش و بکارگیری ظرفیت موجود است. در حقیقت توانمندسازی برای حل مسئله از درون بر پایه توسعه اجتماعات محلی است. در این الگو ظرفیت های محلی برای پاسخ گویی به نیازهای اجتماع شکوفا می شود که در آن مشارکت به مثابه نکته کلیدی در جهت بهره گیری از توان جمعی نگریسته می شود. اعتماد و مشارکت اجتماعی دو مؤلفه اصلی سرمایه اجتماعی است. سرمایه ا جتماعی پدیده ای ضروری برای یک زندگی اجتماعی توام با پیشرفت موفقیت است. بررسی مفهوم سرمایه اجتماعی می تواند به تصحیح دیدگاه برنامه ریزان شهری کمک شایانی نماید. در گذر زمان و با شکست رویکردهای گذشته در جهت چاره جویی سکونتگاه های غیررسمی، در رویکردهای نوین توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی تأکید زیادی بر تقویت سرمایه اجتماعی و استفاده از این سرمایه جهت بسیج چهار نوع دیگر سرمایه (سرمایه انسانی، سرمایه طبیعی، سرمایه مالی و سرمایه فیزیکی) است. مقاله حاضر، به بررسی سرمایه اجتماعی موجود در سکونتگه های غیررسمی، به عنوان یکی از مؤلفه های اثر گذار در برون رفت اینگونه سکونتگاه ها از شرایط حاضر و توانمند کردن آنها در جهت هر چه اجرایی تر کردن برنامه های ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی پرداخته است.