بررسی عوامل مؤثر وقوع سیلاب و مدیریت بحران آن در بالادست سد یامچی با استفاده از GIS

زندگی انسان از آغاز تا کنون همواره با خطرات ناشی از بلایای طبیعی همراه بوده است و ایران با توجه به اقلیم متغیر و ناپایداری های موقتی و در عین حال مخرب یکی از کشورهایی است که در معرض سوانح طبیعی بسیاری قرار دارد که سیل یکی از جدی ترین آنهاست. حوضه آبخیز بالادست سد یامچی از زیرحوضه های باخلی چای اردبیل می باشد و در دامنه های جنوبی سبلان قرار گرفته است. این حوضه به لحاظ شرایط توپوگرافی و اقلیمی مستعد وقوع سیل می باشد، و این امر خسارات زیادی را به سکونتگاه های روستایی، مزارع و راه های ارتباطی وارد می کند. به علاوه وقوع این پدیده ضمن افزایش فرسایش پذیری خاک و هدررفت منابع خاک، موجب تشدید پرشدن مخازن سد یامچی می گردد. بنابراین هدف تحقیق حاضر شناسایی عواملی است که در وقوع سیل در حوضه مذکور نقش دارند. برای رسیدن به هدف فوق عوامل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، فاصله از آبراهه و بارش به عنوان عوامل مؤثر در وقوع سیل مورد بررسی قرار گرفتند. سپس لایه های اطلاعاتی آنها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و در محیط Arc MAP تهیه گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که عوامل دخیل در سیله حوضه به ترتیب اهمیت عبارتند از شیب و جهت شیب، آبراهه، بارش، و لیتولوژی و زمان تمرکز و زمان تأخیر می باشد. نگاهی اجمالی به آمار سیلاب حوضه مؤید این واقعیت است که از نظر زمانی اکثریت سیلاب های حادث شده در ح وضه بالادست یامچی در ماه های فروردین و اردیبهشت اتفاق افتاده است. در وقوع سیلاب در این ماه ها عواملی چون افزایش میزان بارندگی، ذوب برف های موجود در ارتفاعات بالادست حوضه و فقر پوشش گیاهی در این مواقع از سال در سطح حوضه دخیل می باشد. لذا توجه به این موارد و ارائه راهکارهای مناسب و عملی سازی این راهکارها در حوضه از آمار سیلاب های احتمالی آینده ممکن است بکاهد.

کلیدواژه ها:

سیلاب ، بلایای طبیعی ، عوامل مؤثر بر وقوع سیلاب ، م دیریت سیلاب ، سد یامچی ، GIS