روش پیشنهادی تعیین معیارهای طبقه بندی اکولوژیک و ارزیابی زیست محیطی - شیلاتی زیستگاههای ساحلی و دریایی ایران

مناطق ساحلی به عنوان آخرین پذیرنده آلاینده های خشکی و دریا می باشند که در معرض تجمع انواع آلاینده ها و تهدیدات آنها قرار دارند. لذا بعنوان نواحی حساس و آسیب پذیر محسوب می شوند. در کشور ما نیز با توجه به طول نوار ساحلی 1800 کیلومتر جنوب (خلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان) و 900 کیلومتر شمال (دریای خزر)، لزوم تحقیق و پژوهش در خصوص شناسایی، طبقه بندی و ارزیابی آنها را اجتناب ناپذیر می کند. تدوین معیارهای طبقه بندی و ارزیابی زیست محیطی – شیلاتی زیستگاههای مناطق ساحلی – دریایی، در راستای اصل توسعه پایدار و بهره برداری بهینه از پتانسیلهای موجود می باشد. لذا علاوه بر افزایش توان مدیریتی برای حفاظت و بازسازی ذخایر و منابع ارزشمند دریایی، می تواند فقدان اطلاعات مربوط به مناطق تحت حفاظت ساحلی – دریایی شبکه مناطق حفاظت شده رسمی کشور را جبران نماید و در برنامه ریزی و سیاستگذاری زیربخش شیلات و یا سایر سازمانها و دستگاههای اجرایی مرتبط، اثربخش باشد. طی دو دهه اخیر لزوم انجام برنامه های شناسایی، معرفی و حفاظت مناطق ویژه و حساس دریایی (PSSAs) و مناطق حفاظت شده دریایی (MPAs) از سوی بسیاری از سازمانها، کنوانسیونها و کنفرانسهای بین المللی مورد تاکید قرار گرفته است. در این تحقیق که طی دوره 5 ساله (90-1385) در محدوده مناطق ساحلی جنوب و شمال کشور به انجام رسیده است، طبقه بندی و معیارهای مختلف جهانی شامل 15 معیار طبقه بندی سواحل و 10 معیار انتخاب مناطق حفاظت شده و حساس ساحلی – دریایی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین اقدامات و تجربیات مشابه در داخل کشور و مشخصات جغرافیایی و ویژگیهای اکولوژیک سواحل ایران، جهت مطابقت معیارهای جهانی با شرایط کشور درنظر گرفته شده است. در مجموع 17 معیار اصلی و 29 معیار فرعی انتخاب گردیدند. معیارهای موردنظر در 7 گروه قرار گرفته اند که به صورت ارزشگذاری عددی عمل می کنند و برای طبقه بندی و ارزیابی مناطق ساحلی – دریایی با اولویت مدیریت شیلاتی مورد استفاده قرار می گیرند. به منظور تعیین شاخص پایداری سواحل (CSI) کشور، از تلفیق دو روش Sheppard, 1992 و Cotton,1952 استفاده گردیده است. به طوری که کلیه معیارها و عوامل موثر در شکل پذیری سواحل، به دو گروه عوامل ژنتیکی – ساختاری به وجودآورنده سواحل و عوامل توصیفی – زمین ریخت شناسی جهت تعیین وضعیت ظاهری سواحل، طبقه بندی می شوند. با این روش سواحل کشور در دو گروه سواحل مناطق پایدار با تاثیرپذیری از نوسانات تراز آبی دریا و بدون حرکات تکنونیکی و گروه سواحل مناطق پایدار تحت کنترل حرکات تکنونیکی و تاثیرپذیری از جابجایی لایه های زمین شناسی ساحلی تقسیم بندی شده اند. روش پیشنهادی برای تمام استانهای ساحلی شمال و جنوب کشور کاربرد خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

ارزیابی زیست محیطی و شیلاتی ، زیستگاههای حساس و آسیب پذیر ، مناطق ساحلی