بررسی پارامترهای مؤثر در واسنجی مدل حوضه آبریز قره سو با استفاده از مدل HEC-HMS

برآورد دبی اوج و حجم سیلاب یکی از اجزای لازم برای مدیریت جامع و صحیح حوضه آبریز می باشد. از طرف دیگر بخاطر عدم قطعیت شناخت کامل مولفه های آب سطحی با استفاده از داده های اندک امکان پذیر نمی باشد. در این زمینه مدل های واسنجی بعنوان یک ابزار مناسب تصمیم گیری در مدیریت و عملکرد حوضه های آبریز کاربرد دارد و عدم قطعیتهای ناشی از تخمین پارامترهای مدل، درجه اهمیت پارامتر مورد نظر و تأثیر بازه عدم قطعیت آن بر نتایج شبیه سازی را می توان با استفاده از تحلیل حساسیت ارزیابی نمود. در این مطالعه، حوضه آبریز بالادست قره سو، که در شمال غرب ایران واقع شده است، برای نمایش توانایی مدلسازی بارش- رواناب و تخمین پارامترهای مؤثر در ایجاد رواناب مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی بعنوان پیش پردازشگر و نرم افزار HEC-HMS رفتار هیدرولوژیکی حوضه آبریز مورد بررسی قرار گرفته است. مدلسازی بوسیله تقسیم حوضه به 9 زیر حوضه و 3 مسیر روندیابی با کمک نرم افزار ArcGIS که هر یک با پارامترهای مشخص خود مدلسازی می شود، انجام شده است. عدم قطعیت های ناشی از تخمین پارامترها و میزان تأثیر عدم قطعیت ها بر نتایج شبیه سازی با استفاده از تحلیل حساسیت ارزیابی شده است. تحلیل حساسیت مدل شبیه سازی شده نسبت به پارامترهای مختلف تأثیر گذار بر واسنجی مدل نشان داد که تأثیر گذارترین عامل CN حوضه می باشد. در مرحله اسنجی با بکارگیری چندین آبنگار واقعی ثبت شده حوضه، مدل مذکور به یک مدل بهینه سازی تبدیل می گردد که متغیرهای تصمیم گیری آن پارامترهای مدل شبیه سازی بارش- رواناب با تابع هدف حداقل سازی خطای پیش بینی می باشد. اعبار سنجی این مدل با استفاده از معیار نش- ساتکلیف مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده قابلیت های این مدل در مدیریت سیلاب حوضه های آبریز بزرگ می باشد. مقادیر رواناب شبیه سازی شده می تواند برای مطالعات کنترل خسارات ناشی از سیلاب بکار گرفته شود.

کلیدواژه ها:

مدلسازی بارش- رواناب ، واسنجی ، تحلیل حساسیت ، نرم افزار HEC-HMS ، نرم افزار GIS ، حوضه آبریز قره سو ، مدیریت سیلاب شهری