بررسی خصوصیات خاک و ویژگی‌های زمین در اراضی پایاب سد قلعه چای آذربایجان شرقی

ارزیابی اراضی و نقشههای خاک سال‌ها است که به عنوان ابزارهای ارزشمند در مدیریت منابع طبیعی مطرح گردیده‌اند و همزمان تعیین یا پیش‌بینی غیر مستقیم خصوصیات خاک یکی از مهمترین دغدغه‌های دانشمندان علوم خاک بوده است. در سالیان اخیر تلاش‌های زیادی برای به مدل درآوردن رابطه شکل ظاهری شیب و و خصوصیات خاک، از طریق برقراری روابط رگرسیونی انجام گرفته است این مطالعه به منظور استفاده از خصوصیات لندفرم برای پیش‌بینی خصوصیات خاک طراحی و به مورد اجرا گذاشته شد. این روش می‌تواند موجب افزایش سرعت و کاهش هزینه انجام مطالعات خاکشناسی گردیده و تعمیم نتایج آن را برای لندفرم‌های مشابه نیز میسر گداند. منطقه مطالعاتی در جنوب غربی استان آذربایجان شرقی و در محدوده (فرمول در قسمت اصلی مقاله) عرض شمالی و طول شرقی واقع است. ابتدا تصاویر ماهواره‌ای در محیط ایلویس مکان‌دار و همراه باعکس‌های هوایی یا مقیاس 20000: 1 تفسیر گردید. محدوده منطقه با کمک نقشه‌های توپوگرافی 50000: 1،زمین‌شناسی 250000: 1 و بازدیدهای صحرائی تعیین و مرزبندی اولیه واحدهای ژئومورفولوژیک انجام گردید. سپس دو منطقه متقاطع شامل تمام واحدهای ژئوفرم به گونه‌ای انتخاب گردید که 30 درصد اراضی را پوشش دهد. مجموعاً 60 پدون (22 پدون در منطقه نمونه و 38 پدون خارج از منطقه نمونه) حفر و پس از تفکیک افق‌ها، 254 نمونه خاک تهیه و برای انجام اازمایشات لازم به آزمایشگا منتقل گردید. در مقیاس زمین نما 5 واحد ژئوفرم کوهستان، تپه، کوهپایه، دشت ساحلی و دره و در مقیاس رلیف/ مولدینگ 14 واحد کوه‌های بلند،‌متوسط و کوتاه، تپه‌های متوسط و کوتاه، دشت سرهای فوقانی،‌میانی و انتهایی، واریزه‌ها و آبرفت‌های بادبزنی شکل سنگریزه‌دار، گودی، تراس، دشت سیلابی و دشت ساحلی تشخیص داده شد. مقایسه میانگین خصوصیات خاک شامل پتاسیم قابل دسترس، فسفر قابل دسترس، ازت کل، درصد رس، درصد شن، درصد کربن آلی،‌درصد آهک، هدایت الکتریکی، واکنش خاک و عمق خاک به روش t-test در مناطق نمونه با مناطق خارج از آن در ژئوفرم‌ها نشان می‌دهد که خاک دو ناحیه تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. در افق‌های سوم و چهارم نیز بین مقدار کربن آلی خاک‌ها تفاوت معنی‌دار ملاحظه نگردید. در این ژئوفرم فقط مقدار هدایت الکتریکی در همه افق‌ها بین دو ناحیه با یکدیگر تفاوت داشتند. خواص اندازه‌گیری شده در ژئوفرم گودی بین دو ناحیه تفاوت معنی‌دار نشان نداد. بنابراین خصوصیات اندازه‌گیری شده خاک در مناطق نمونه را می‌توان به خارج از مناطق نمونه تعمیم داد.

کلیدواژه ها:

خصوصیات خاک ، زمین‌نما ، ژئوپدولوژی ، نقشه خاک