روش تحقیق کیفی: مزایا، محدودیت ها و کاربردها

روش موردپژوهی (Case Study) یکی از مهمترین و کاربردی ترین رویکردها در تحقیقات کیفی به شمار می رود که با بررسی عمیق، جامع و چندبعدی یک پدیده، رویداد، فرد یا گروه در بستر واقعی خود مورد استفاده قرار می گیرد. این روش امکان تحلیل وضعیت های واقعی و پیچیده را از طریق جمع آوری داده های غنی و متنوع فراهم می سازد و به پژوهشگر اجازه می دهد تا پدیده ها را در زمینه و بافت طبیعی بررسی نماید. اصلی ترین مزایای مورد پژوهی عبارت اند از: امکان واکاوی نمونه های خاص و نادر، انعطاف پذیری در جمع آوری داده ها (مصاحبه، مشاهده، اسناد و ...) و دستیابی به شناخت عمیق از فرآیندها و معانی نهفته در تجارب افراد. با این حال، محدودیت هایی همچون تعمیم ناپذیری نتایج، احتمال سوگیری و پیچیدگی در تجزیه و تحلیل داده ها در این رویکرد وجود دارد. کاربرد گسترده این روش در حوزه های آموزش، روان شناسی، جامعه شناسی، مطالعات سازمانی و علوم سلامت، به ویژه هنگامی که هدف فهم پدیده های نوظهور یا مشاهده شده در شرایط طبیعی است، موجب اهمیت دوچندان آن شده است. بررسی ادبیات پژوهش نشان می دهد که انتخاب مورد پژوهی به عنوان رویکرد تحقیق باید بر مبنای تناسب سوال، پژوهش، اهداف مطالعه، ماهیت پدیده مورد بررسی و قابلیت به کارگیری منابع داده های متنوع صورت گیرد. این مقاله مروری تلاش دارد ضمن ارزیابی انتقادی مبانی نظری و عملی این روش، تجارب موفق پژوهشگران را واکاوی کرده و راهبردهایی برای مواجهه با محدودیت ها و ارتقای کیفیت مطالعات مورد پژوهی ارائه نماید.

کلیدواژه ها:

تحقیق کیفی ، روش های پژوهش ، اعتبار پژوهش ، تعمیم ناپذیری ، جمع آوری داده های کیفی