تبیین جامعه شناختی فرصتها و چالشهای توسعه گردشگری پایدار در منطقه ارسباران؛ مبتنی بر نظریه داده بنیاد

گردشگری پایدار به عنوان رویکردی نوین در توسعه مناطق بکر و روستایی مستلزم شناخت دقیق ظرفیتها و محدودیتهای اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی است. منطقه ارسباران با داشتن غنای طبیعی و فرهنگی منحصر به فرد از جمله مقاصد مستعد برای توسعه گردشگری پایدار در ایران به شمار می رود. این پژوهش در تلاش است تا با رویکرد جامعه شناختی و ارائه الگویی، مفهومی به تبیین فرصتها و چالشهای توسعه گردشگری پایدار در ارسباران بپردازد. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر نظریه داده بنیاد انجام شده است. جامعه آماری شامل خبرگان حوزه گردشگری، مسئولان محلی و فعالان اجتماعی منطقه ارسباران بود. دادهها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته با ۲۵ نفر از مشارکت کنندگان به روش نمونه گیری هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری گردآوری شد. برای تحلیل داده ها، مراحل کدگذاری باز محوری و انتخابی به کار گرفته شد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که مهمترین فرصتهای توسعه گردشگری پایدار در منطقه شامل ظرفیتهای فرهنگی و طبیعی غنی، پتانسیل مشارکت اجتماعی و رغبت بازار گردشگری داخلی و خارجی است. در مقابل چالشهایی همچون ضعف زیرساختهای خدماتی، موانع نهادی و مدیریتی، پیامدهای اجتماعی- فرهنگی نامطلوب و عدم آگاهی و آموزش محلی به عنوان موانع اصلی شناسایی شد. در نتیجه یک مدل مفهومی برای تبیین روابط میان فرصت ها و چالشها ارائه گردید. نتایج پژوهش بر اهمیت توجه به ابعاد اجتماعی، توسعه تقویت سرمایه اجتماعی، آموزش جوامع محلی و بهبود حکمرانی مشارکتی در توسعه گردشگری پایدار منطقه تاکید دارد. همچنین کاربرد مدل مفهومی استخراج شده میتواند به سیاستگذاران و برنامه ریزان برای بهره گیری بهینه از ظرفیتها و مدیریت چالشهای موجود کمک کند.

کلیدواژه ها:

گردشگری پایدار ، توسعه ، منطقه ارسباران ، رویکرد جامعه شناختی ، فرصتها و چالشها