تحلیل تطبیقی نقش بازپرس در نظامهای حقوقی ایران، آلمان و ژاپن

تحقیقات مقدماتی، به عنوان شالوده عدالت، کیفری بر کشف حقیقت و تضمین حقوق اصحاب دعوی به ویژه متهم، تاثیر مستقیم دارد. نظام، ایران متاثر از مدل فرانسوی بازپرس را به عنوان قاضی تحقیق با شئون دوگانه تحقیقاتی و قضایی می شناسد. با این حال، استقلال بازپرس در قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ با نظارت دادستان و لزوم تایید بسیاری از قرارهایش، محدود شده و بی طرفی و استقلال کامل این نهاد را با چالش مواجه کرده است. در مقابل آلمان فاقد نهاد بازپرس مستقل فرانسوی است و فرآیند تحقیقات مقدماتی اصولا توسط دادستان هدایت می شود. سلطه دادستان بر تحقیقات مقدماتی اصل قانونیت بر عملکرد دادستان حاکم است، اما قاضی امور مقدماتی بر اقدامات مهم و محدود کننده حقوق اساسی نظارت قضایی دقیق دارد. نظام ترکیبی ژاپن نیز فاقد بازپرس مستقل است و تحقیقات اولیه توسط پلیس و سپس دادستان انجام می شود. ویژگی بارز این نظام اختیار گسترده دادستان در تعلیق تعقیب حتی با وجود دلایل کافی بر مجرمیت است. نظارت قضایی بر اقدامات حساس تحقیقی توسط قاضی صورت می گیرد. هرچند نگرانی هایی در مورد طول بازداشت و روش های بازجویی در این کشور وجود دارد. تحلیل تطبیقی این سه نظام، گرایش جهانی به تحدید نقش بازپرس مستقل و تقویت نقش دادستان با نظارت (قضایی) را با هدف افزایش کارایی و پاسخگویی نشان می دهد. در ایران نیز با حفظ سمت بازپرس تقویت نظارت دادستان حرکتی محتاطانه در این راستاست.

کلیدواژه ها:

بازپرس ، تحقیقات مقدماتی ، حقوق تطبیقی ، دادستان