واکاوی نقش پنجره و نور در مولفه های تاثیرگذار در معماری اسلامی ایرانی (نمونه موردی: باغ دولت آباد، خانه طباطبایی و مسجد شیخ لطف الله)

زیبایی که به چشم می آید از پرتو نور و روشنایی است و گرنه در تاریکی زیبایی مفهومی ندارد. هرچند که خورشید برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است، اما از آن جا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل می شود، باید میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی تامین شود و پنجره به عنوان یکی از منابع مهم تامین نور می باشد. نور، غیرمادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی ایرانی وجود دارد و در واقع نشانه ای عالم والا و فضای معنوی است. در معماری اسلامی نحوه نگاه به نور تحت تاثیر تفکر اسلامی به عالی ترین درجه خود می رسد و مظهر تقدس و عالم معنوی شناخته می شود. معماری ایرانی اسلامی، معماری حقیقت جوست، حقیقت در معماری کمال است و کمال از آن باری تعالی است و هرچه در این معماری حضور دارد، عضوی از آن است که جدان آپذیر است و روی به سوی حقیقت دارد. بدین منظور حضور نور در طول تاریخ و در آثار مختلف، معماری، علاوه بر جنبه عملکردی به عنوان عاملی برای روشنایی و حیات بخشیدن به فعالیت های روزمره، از جنبه معنوی و در مباحث اعتقادی ادیان نیز به وفور مورد توجه قرار گرفته است. در دوران اسلامی، نور مظهر وجود خدا بوده. در این راستا این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. نتایج نشان داد که پنجره به عنوان ورودی نور سلسله مراتب حضور نور را حفظ می کند. همچنین پنجره ها در معماری ایرانی عواملی هستند که در ترکیب حجم ها و مساحت های معماری تاثیر بسزایی دارند. در مفاهیم نمادین و عرفانی مانند تعالی گرایش به سمت بالا و ایجاد فضای معنوی در معماری، هر کدام به نحوی تجلی یافته اند.

کلیدواژه ها:

نور ، پنجره ، معماری ایرانی ، اسلامی ، مسجد مقدس