اثر مصرف نانوسیلیکون و ورمی کمپوست بر محتوای رنگیزه های فتوسنتزی، اسمولیت های سازگار و سهم انتقال ماده خشک در عملکرد دانه چاودار (Secale cereal L.) در شرایط محدودیت آبی

تنش خشکی یکی از متداول ترین عوامل محدود کننده رشد و عملکرد گیاهان زراعی است، ولی مصرف تعدیل کننده های تنش همانند سیلیکون و ورمی کمپوست می تواند بخشی از اثرات تنش خشکی را کاهش دهد. در این رابطه، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۴۰۲ اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل در طول دوره رشدی به عنوان شاهد، قطع آبیاری پس از رسیدن ۵۰ درصد گیاهان به مرحله آبستنی (۴۳ BBCH) تا پایان فصل رشد به عنوان تنش شدید آبی و قطع آبیاری پس از رسیدن ۵۰ درصد گیاهان به مرحله سنبله دهی (۵۵ BBCH) تا پایان فصل رشد به عنوان تنش ملایم آبی) و مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون در چهار سطح (عدم مصرف به عنوان شاهد، مصرف نانوسیلیکون به مقدار ۴۰ میلی گرم در لیتر، مصرف ورمی کمپوست به‫مقدار هفت تن در هکتار، مصرف توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون به مقدار نصف مقادیر ذکر شده) بودند. نتایج نشان داد که در شرایط محدودیت شدید آبی و کاربرد ورمی کمپوست و نانوسیلیکون، محتوای پرولین و آنتوسیانین در مقایسه با عدم مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون در همین سطح از سطوح آبیاری، به ترتیب ۲۳ و ۲۰.۵ درصد افزایش یافتند. همچنین حداکثر فتوسنتز جاری در آبیاری کامل و مصرف توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون و کمترین آن در عدم مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی به دست آمد. محتوای کلروفیل a، b و کلروفیل کل به ترتیب از افزایش ۶۳.۷، ۵۶.۹، ۶۱.۸ درصدی در آبیاری کامل و مصرف توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون در مقایسه با عدم مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون تحت قطع آبیاری در مرحله آبستنی برخوردار بود. محتوای قندهای محلول ۲۱.۳ درصد در قطع آبیاری در مرحله آبستنی نسبت به آبیاری کامل افزایش یافت. نتایج مشابهی نیز در این صفت در مصرف نانوسیلیکون و ورمی کمپوست در مقایسه با عدم مصرف آن ها به دست آمد. بیش ترین انتقال ماده خشک از اندام هوایی (۰.۹۳۵ گرم در بوته)، سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه (۴۵.۶ درصد) و میزان مشارکت ذخایر ساقه در عملکرد دانه (۳۷.۴۳ درصد) در عدم مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی به دست آمد که از افزایش به ترتیب ۷.۵، ۱۵.۴ و ۱۹.۸ درصدی در مقایسه با مصرف توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون در همین سطح از آبیاری برخوردار بود. کمترین عملکرد دانه (۲.۰۴ گرم در بوته) در شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی و عدم مصرف ورمی کمپوست و نانوسیلیکون و بیشترین مقدار آن (۳.۰۴ گرم در بوته) در شرایط آبیاری کامل و کاربرد توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون به دست آمد. قطع آبیاری در مرحله آبستنی، عملکرد دانه را ۲۰.۹ درصد نسبت به آبیاری کامل کاهش داد، ولی مصرف توام ورمی کمپوست و نانوسیلیکون حدود ۶.۶ درصد از کاهش عملکرد تحت شرایط قطع آبیاری در مرحله آبستنی را جبران کردند. با در نظر گرفتن نتایج این آزمایش، می توان اظهار داشت که مصرف توام نانوسیلیکون و ورمی کمپوست به دلیل بهبود فتوسنتزی جاری و افزایش محتوای اسمولیت­های سازگار باعث جلوگیری از کاهش عملکرد دانه چاودار (Secale cereal L.) در شرایط محدودیت آبی می شود.

کلیدواژه ها:

آنتوسیانین ، پرولین ، تنش خشکی ، قندهای محلول ، نانوذرات سیلیکون