خط مشی گذاری سناریومحور مدیریت بحران زلزله: مهار خطرات سیستماتیک زلزله تهران

زلزله از جمله بلایای طبیعی است که نه فقط به علت رخداد بلکه به دلیل گستردگی پیامدها و آثار سیستماتیک، چالش های چندوجهی برای جوامع انسانی ایجاد می کنند. تهران، به منزله کلان شهری پرجمعیت و حساس، با قرارگیری بر روی گسل های فعال و نقش حیاتی در اقتصاد و حکمرانی کشور، در معرض پیامدهای پیچیده و آبشاری بحران های متعدد همچون زلزله قرار دارد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی پیامدهای آبشاری زلزله تهران، تحلیل تعاملات میان آن ها و ارائه چارچوب خط مشی گذاری برای مدیریت این بحران است. روش پژوهش کیفی بوده و از تکنیک هایی همچون تحلیل مضمون، برنامه ریزی سناریو و چرخ آینده استفاده شده است. داده ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته، جلسات ذهن انگیزی و ترسیم چرخ آینده با مشارکت خبرگان حوزه مدیریت بحران، خط مشی گذاری عمومی، جامعه دانشگاهی و زلزله شناسی گردآوری و تحلیل شده اند. یافته های پژوهش، ضمن معرفی مفهوم «زنجیره مخرب»، نشان می دهد که زلزله تهران می تواند به ایجاد این زنجیره ها در هشت حوزه اصلی منجر شود. در این راستا، «سیستم خط مشی گذاری فوق فعال پویا» نیز با 6 بسته خط مشی معرفی شد که شامل خط مشی های پیشگیرانه، ساختاربخش، مهارگر، درمانگر، گسست آمیز و یادگیری و نوآوری محور می باشد. این سیستم چارچوبی برای کاهش آسیب پذیری و زمینه بخش تقویت تاب آوری شهری در مراحل گوناگون پیشرفت بحران ارائه می دهد و می تواند به خط مشی گذاران و مدیران بحران کمک کند تا در مواجهه با پیچیدگی ها و عدم قطعیت های ناشی از زلزله، تصمیمات موثرتری اتخاذ کنند. این پژوهش با ارائه چارچوبی آینده نگرانه و جامع، بینش هایی نوین برای مدیریت بحران های پیچیده در کلان شهرهایی نظیر تهران ارائه کرده و گامی موثر در جهت تقویت تاب آوری، جلوگیری از گسترش پیامدهای چندوجهی و کاهش آثار بحران برداشته است.

کلیدواژه ها:

زلزله تهران ، مدیریت بحران ، زنجیره های مخرب ، پیامدهای آبشاری ، خط مشی فوق فعال پویا