معادلات آلومتری زی توده و اندوخته کربن دو گونه بادام طاووسی (Prunus arabica (Olivier) Meikle) و بادام برگ سنجدی (Prunus elaeagrifolia (Spach) Fritsch) در جنگل های کره بس چهارمحال و بختیاری

مقدمه: جنگل ها از بوم سازگان های پیچیده و حیاتی هستند که در فرایند مدیریت تغییرات اقلیمی و کاهش انتشار گازهای گلخانه ای بسیار اثرگذارند. حفظ و مدیریت جنگل ها با توجه به اهمیت آنها در ذخیره سازی کربن و قرار داشتن در معرض تهدیدهای ناشی از فعالیت های انسانی ضروری است. برآورد دقیق زی توده و ذخیره کربن، به ویژه در جنگل های زاگرس، برای طراحی راهبردهای مدیریتی اهمیت دارد. این تحقیق به بررسی و برآورد زی توده و ذخیره کربن دو گونه مهم جنگلی، بادام طاووسی (Prunus arabica (Olivier) Meikle) و بادام برگ سنجدی (Prunus elaeagrifolia (Spach) Fritsch) می پردازد و برای نخستین بار مناسب ترین مدل های آلومتریک را برای این گونه ها ارائه می دهد. این مدل ها با استفاده از ویژگی های سنجش پذیر درختان، برآوردهای بسیار دقیقی ارائه می دهند. مواد و روش ها: این تحقیق در رویشگاه طبیعی بادام جنگلی کره بس در شهرستان خانمیرزا در استان چهارمحال و بختیاری انجام گرفت. با پیاده کردن ۳۰ قطعه نمونه ۱۰۰۰ متر مربعی در منطقه به روش نمونه برداری تصادفی طبقه ای، ۳۰ پایه (۱۵ پایه از هر گونه) از طبقات مختلف تاجی انتخاب و پارامترهای کمی آنها شامل قطر متوسط تاج، قطر قطورترین جست، تعداد جست و ارتفاع کل اندازه گیری شد. درختچه های انتخاب شده، قطع و در عرصه توزین شدند و نمونه برداری برای تعیین وزن خشک و درصد کربن انجام گرفت. درصد کربن در آزمایشگاه به روش احتراق اندازه گیری شد. مدل های یک و چندمتغیره برای ایجاد معادلات آلومتریک استفاده و اعتبارسنجی شدند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که در بادام طاووسی، مدل های تک متغیره توانی با متغیر قطر متوسط تاج دارای بیشترین ضریب تبیین (۹۸/۰) و کمترین خطای پیش بینی (۴/۱۶ درصد) بودند. همچنین مدل های دومتغیره با ترکیب قطر متوسط تاج و قطر قطورترین جست و نیز متغیرهای ارتفاع و قطر قطورترین جست نتایج مشابهی ارائه دادند و ضریب تبیین آنها به ۹۳/۰ رسید. در مورد بادام برگ سنجدی، بهترین مدل معادله تک متغیره توانی برمبنای قطر متوسط تاج با ضریب تبیین ۹۳/۰ و خطای ۱/۱۶ درصد بود. افزون بر این، همه مدل های دومتغیره این گونه نیز با ضریب تبیین حدود ۸۰/۰ بودند، اما مقدار خطای برآوردی در آنها زیاد بود. نتیجه گیری: این پژوهش به اهمیت زی توده به منزله شاخصی اساسی در سنجش بهره وری و سلامت بوم سازگان های جنگلی و نقش آن در ارزیابی ذخایر کربن و مدیریت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تاکید دارد. مدل های آلومتریک، به ویژه معادلات توانی، برای برآورد دقیق زی توده و اندوخته کربن در گونه های بادام طاووسی و برگ سنجدی به خوبی استفاده می شوند. قطر متوسط تاج و قطر قطورترین جست، بهترین پیش بینی کننده ها برای زی توده شناسایی شدند. همچنین معادلات چندمتغیره در بوم سازگان های خاص، به ویژه جنگل های زاگرس که تحت تاثیر فعالیت های انسانی قرار دارند توصیه می شود. در کل، نتایج نشان دهنده توان زیاد مدل های آلومتریک برای بهبود دقت برآوردهای زی توده و کربن در مناطق جنگلی است. نتایج این پژوهش به افزایش دانش علمی درباره دینامیک زی توده و کربن کمک می کند و می تواند در بهینه سازی سیاست های مدیریتی، حفاظتی و ارزشگذاری این بوم سازگان ها موثر باشد و آسیب های ناشی از روش های تخریبی را به حداقل برساند.

کلیدواژه ها:

تغییرات اقلیمی ، پویایی زی توده ، ذخیره سازی کربن ، مدل های تک متغیره ، معادلات توانی