بررسی علل وقوع و تشدید پدیده گرد و غباربا تأکید بر مدیریت منابع آب و تغییر کاربری اراضی کشاورزی (بررسی موردی: حوزه آبخیز دجله و فرات)

پدیده گرد و غبار که در سال های اخیر شاهد فراوانی رخ داد غیر معمول آن با منشاء کشورهای خارجی هستیم، هزاران تن ذرات جامد ریز را از بیابان های عراق، سوریه، جنوب عربستان و غیره حمل و بر گستره وسیعی از شهرهای کشور فرو ریخته و باعث ایجاد اختلال در زندگی مردم به ویژه استان-های جنوب غربی، جنوبی، غربی و حتی استان تهران می شود. هدف از این تحقیق، بررسی علل وقوع و تشدید پدیده گرد و غبار با تأکید بر مدیریت منابع آب و تغییر کاربری اراضی زراعی است. بررسی ها نشان می دهد طرح های ساخت 14 سد بر روی رودخانه فرات و 8 سد بر روی رودخانه دجله توسط کشور ترکیه با ظرفیت 100 میلیارد متر مکعب آب، باعث کمبود آب و رها شدن اراضی کشاورزی پائین دست در عراق گردیده است. با راه اندازی بخشی از این طرح ها در اوایل دهه 1980 میلادی میانگین آب ورودی فرات در مرز سوریه 33 میلیارد متر مکعب در سال بوده که این میزان به 9 میلیارد متر مکعب (بیش از 70% کاهش) رسیده است. این مهم در خصوص رود دجله 20/93 متر مکعب در سال بوده که به 9/7 میلیارد متر مکعب رسیده که (47%) است. با توجه به بررسی های صورت گرفته مشخص گردید که یکی از مهم ترین علت تولید گرد و غبار در منطقه کمبود آب و تغییر کاربری اراضی کشاورزی دایر به رها شده است. چرا که خاک اراضی زراعی که حاصل خیزترین بخش آبرفتی دجله و فرات به شمار می آید، به راحتی و با بادهای با سرعت پائین، قابلیت جابجایی داشته و با طوفان های با سرعت بسیار زیاد تا مسافت و ارتفاع زیادی حمل و با ورود به کشورمان باعث وارد شدن خسارت های زیادی به منابع زیستی و اقتصادی می گردد.

کلیدواژه ها:

پدیده گرد و غبار ، مدیریت منابع آب ، تغییر کاربری اراضی ، دجله و فرات