ارزیابی پایداری عملکرد ژنوتیپ‎های نخود بر اساس شاخص‎های مبتنی بر مدل‎هایAMMI ، BLUP، MTSI و MGIDI

مقدمه و اهداف: نخود به واسطه درصد پروتئین و ارزش تغذیه‎ای زیاد، یکی از حبوبات مهم  محسوب می‎شود.  گزینش پایداری چند صفتی به ارزیابی بهتر ژنوتیپ های گیاهی و دستیابی به نتایج دقیق تر کمک می کند. این پژوهش  برای شناسایی ژنوتیپ‎های پایدار و پر محصول نخود انجام شد.   مواد و روش‎ها: در این پژوهش، ۱۳ ژنوتیپ پیشرفته نخود همراه با رقم شاهد منصور و توده محلی بیونیج در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سراب چنگائی خرم آباد (لرستان)  به مدت سه سال زراعی (۱۳۹۸-۱۴۰۱)، مورد ارزیابی قرار گرفتند. کاشت بذرها در چهار خط به طول چهار متر و به فاصله ۳۰ سانتی‎متر بین خطوط انجام شد. عملکرد دانه، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، دوره پر شدن دانه، سرعت پرشدن دانه، بهره‎وری از بارش، سرعت تشکیل عملکرد دانه و وزن تک دانه در سال‎های مختلف برای هر ژنوتیپ اندازه‎گیری شد. تمام تجزیه‎های آماری با استفاده از بسته تجزیه آزمایش‎های چندمحیطی با نامMetan  و GGE در نرم‎افزار R انجام شد.   یافته‎ها: نمودار موزائیکی نشان داد که سهم مجموع مربعات ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط (سال) در مجموع مربعات کل به‎ترتیب ۹۷/۲۹ و ۷۹/۳۶ درصد بود. آزمون نسبت درست‎نمایی نشان داد که برهمکنش ژنوتیپ در سال بر عملکرد دانه، وزن صد دانه، ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، دوره پرشدن دانه سرعت پرشدن دانه، بهره‎وری از بارش، سرعت تشکیل عملکرد دانه و وزن تک دانه معنی‎دار بود. آزمون اسکریت نشان داد دو مولفه اصلی اولیه سهم قابل توجهی در توجیه برهمکنش ماتریس ژنوتیپ در محیط حاصل از داشتند، به‎طوری که مولفه اصلی اول و دوم به ترتیب ۵/۶۹ و ۵/۳۰ درصد از تغییرات برهمکنش ژنوتیپ در محیط را توجیه کردند.  نتیجه‎گیری: در مجموع، بر اساس نتایج کل روش‎ها و انتخاب همزمان بر اساس پایداری عملکرد دانه و همه صفات اندازه‎گیری شده، ژنوتیپ‎های شماره ۲ (X۰۱۰TH۱۶۳K۲) و ۱۲ (X۰۱۰TH۷۲K۲) ژنوتیپ‎هایی پایدار و برتر نسبت به میانگین کل ژنوتیپ‎ها بودند.

کلیدواژه ها:

تجزیه مقادیر منفرد ، پایداری چندصفتی ، گزینش همزمان ، نمودار گرمایی ، نمودار موزائیکی