تبیین و بررسی لزوم کسب یقین یا کفایت ظن در اصول عقاید از منظر مذاهب امامیه، معتزله، اشاعره، ماتریدیه

بی تردید اصول عقاید و مباحث اعتقادی ، مهمترین بخش دین هستند که سایر بخش های دینی مبتنی بر آن است. از این رو اعتقاد به این بخش از دین نیز با دیگر بخش های دین مانند احکام و امور تعبدی متفاوت است. روشن است باور یقینی نسبت به اعتقادات با باور ظنی متمایز و به تبع آن، اثرات عملی متمایزی خواهد داشت . سوال پژوهش این است که چه نوع معرفتی در اصول و اعتقادات دینی لازم است؟ آیا معرفت یقینی لازم است یا معرفت ظنی هم کفایت می کند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد مشهور مذاهب کلامی اسلامی کسب یقین در اصول عقاید را از راه برهان و استدلال لازم و ضروری می دانند و ظن و گمان را معتبر نمی دانند. در مقابل قول مشهور، گروه اندکی از اندیشمندان اسلامی؛ ظن قوی را در اصول عقاید جایز می دانند. از مهمترین ادله ای که مشهور امامیه، معتزله و ماتریدیه برای اثبات کلام خود به آن استناد جسته اند، براهین عقلی (چون دفع ضرر محتمل، شکر منعم، برائت یقینی، تشخیص بین حق و باطل در گرو شناخت یقینی و ...) و آیات قرآن کریم است. (ان الظن لا یغنی من الحق شیئا- و لا تقف ما لیس لک به علم و...)، تنها با این تفاوت که امامیه در کنار این ادله به برهان فطرت و روایات و ماتریدیه به اجماع نیز استناد جسته اند. در این میان دیدگاه امامیه نسبت به سایر دیدگاه ها از جهاتی برتری دارد که می توان به تنوع در گستره علت ها، بیان بابی مستقل در کتاب های کلامی با نام «یقین در اصول عقاید» مطرح کرده اند که دیگر مذاهب کلامی بحث یقین را در مسئله ایمان مطرح کرده اند. در این نوشتار کوشش بر آن است با روش عقلی، تحلیلی به تببین دیدگاه های مذاهب کلامی شیعه، معتزله، اشاعره و ماتریدیه با ابزار کتابخانه ای پرداخته شود .

کلیدواژه ها:

اعتقادات ، یقین ، ظن ، دیدگاه شیعه ، مذاهب کلامی