منظر شهری تاریخی در ایران: چارچوبی علمی برای چالشها و راهکارها

منظر شهری تاریخی ایران، بهعنوان بازتابی عمیق از هویت فرهنگی، اجتماعی و تاریخی شهرهای کهن، در دهه های اخیر با چالشهایی جدی مواجه شده است. فشارهای ناشی از روندهای مدرنیزاسیون، تحولات سریع کالبدی، تغییر الگوهای زیستی و نبود چارچوبهای تحلیلی و مدیریتی کارآمد، تداوم این میراث گران بها را تهدید میکند. پژوهش حاضر با طرح این پرسش بنیادین که « چه مولفهها و راهکارهایی می توانند به حفظ و توسعه پایدار منظر شهری تاریخی در بستر شهرهای ایرانی کمک کنند؟ » در پی ارائه چارچوبی علمی، بومیمحور و قابل کاربست برای تحلیل، ارزیابی و مدیریت این منظر است. روش تحقیق بهصورت توصیفی –تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، مرور منابع علمی معتبر و تحلیل تطبیقی مطالعات موردی صورت گرفته است. دادهها از بررسی میدانی و اسنادی شهرهایی همچون اصفهان، کرمانشاه، کاشان، تهران، قزوین و شیراز گردآوری و تحلیلشدهاند. یافته ها نشان میدهد که منظر شهری تاریخی ایران ساختاری چند لایه، پویا و میان رشتهای دارد که از پیوند عناصر کالبدی (معماری، بافت، سازماندهی فضایی) باارزشهای ناملموس (نمادگرایی فرهنگی، باورهای دینی، حافظه جمعی و سنتهای محلی) شکلگرفته است. چالش های شناسایی شده شامل فشارهای نوسازی، عدم تعادل میان حفاظت و توسعه، ضعف در ابزارهای ارزیابی و غفلت از اقتضائات محلی است. درنهایت، پژوهش راهکارهایی مانند باز ادغام فضاهای فراموششده، تدوین چارچوبهای ارزیابی بومی گرا، تلفیق مولفه های هویتی در برنامه ریزی شهری و مشارکت فعال جوامع محلی در مدیریت منظر را پیشنهاد میکند که این رویکردها میتوانند به حفظ هویت تاریخی و توسعه پایدار منظر شهری در ایران کمک موثری نمایند.

کلیدواژه ها:

منظر شهری تاریخی ، حفاظت ، شهرهای ایران ، چالشها ، راهکارها