ارزیابی ریسک خشکسالی گندم دیم (Triticum aestivum L.) با استفاده از شاخص های آسیب پذیری و مخاطره خشکسالی (مطالعه موردی: استان های خراسان رضوی و خراسان شمالی)

مناطق خشک و نیمه خشک همانند سایر مناطق در معرض انواع ریسک­ ها قرار دارند، اما ریسک ­هایی نظیر خشکسالی با شدت بیشتری این مناطق را تهدید می ­نماید. در این مطالعه به بررسی شاخص های آسیب پذیری و مخاطره به عنوان مولفه های ریسک خشکسالی در مناطق مستعد تولید گندم دیم در شمال شرق ایران (هفت شهرستان استان خراسان رضوی و پنج شهرستان استان خراسان شمالی) طی سال های زراعی ۸۹-۱۳۸۸ لغایت ۹۷-۱۳۹۶ پرداخته شده است. شاخص آسیب پذیری نوعی شاخص ترکیبی است که حساسیت، در معرض قرار گرفتن و ظرفیت تطابق پذیری سه جزء تعیین کننده آن می باشند. در این مطالعه، ظرفیت تطابق پذیری تحت تاثیر دو عامل ظرفیت نگهداری آب خاک و سطح مکانیزاسیون می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که در ۱۱ شهرستان و یا به عبارتی در ۹۲ درصد از شهرستان های مورد مطالعه، گندم دیم با ریسک کم تا متوسط تولید می شود. میزان ریسک خشکسالی تولید گندم دیم در شهرستان سرخس زیاد و در شش شهرستان (فاروج، کلات، درگز، قوچان، نیشابور و تربت حیدریه) کم می باشد. شهرستان های مذکور از نظر شاخص آسیب پذیری در رده کمتر آسیب پذیر تا آسیب پذیر قرار دارند، همچنین میزان ظرفیت تطابق پذیری در این شش شهرستان زیاد است که دلیل عمده آن ظرفیت بالای نگهداری آب خاک می باشد. همچنین نتایج نشان داد که بیشتر شهرستان هایی که شاخص مخاطره خشکسالی در آن ها خیلی زیاد است، در استان خراسان شمالی واقع شده اند، ولی این شاخص در شهرستان های فاروج، درگز و قوچان کم می باشد. ارزیابی ریسک در فرآیند مدیریت ریسک و اتخاذ راهکارهای هوشمندانه در این حوزه از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده که پرداختن به آن می تواند کمک موثری به امنیت غذایی و توسعه پایدار نماید.

کلیدواژه ها:

روش کوکوسو ، ریسک کشاورزی ، شاخص در معرض قرارگیری ، ظرفیت تطابق پذیری