قاعده فراغ دادرس در حقوق ایران

این پژوهش با عنوان قاعده فراغ دادرس در حقوق ایران به تبیین وضعیت قاعده فراغ دادرس در حقوق ایران که از قواعد حقوق عمومی است می پردازد. از نظر حقوقی، موضوعه مقتبس از حقوق رومی ژرمنی می باشد که معنای تحت اللفظی آن قاعده عبارت است از اینکه به مجرد صدور حکم، دادرس بودن دادرس قطع می شود. قاضی با فراغ شدن از امر قضا و اصدار حکمی ماهوی یا شکلی که متضمن فصل خصومت است، دیگر حق رجوع به حکم خود را ندارد و حتی بر فرض وقوع اشتباه نمی تواند حکم را تغییر دهد و به حکمی دیگر تبدیل یا تعویض کند؛ مگر در مواردی که قانونگذار به وی اجازه داده باشد؛ مانند موارد تجویز دادرسی غیابی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث، تصحیح حکم و ...و اگر مبنای اشتباه حاکم هیچیک از موارد ذکرشده نباشد، بنا به درخواست ذینفع رسیدگی استینافی می شود که با رسیدگی های فوق العاده ناشی از خطای حاکم تفاوت دارد. قاعده فراغ دادرس با قواعد امر مختومه و اعتبار امر قضاوتشده تفاوت جزئی دارد ولی در هر حال فراغ دادرس اماره نسبی بر صحت حکم از طرف قاضی است؛ وی حق دخل و تصرف در رای ندارد. این قاعده از قوانین و مقررات شکلی و مربوط به نظم عمومی و اخلاق حسنه می باشد و عدم رعایت آن موجب نقض فرجامی یا استینافی حکم در مرجع باالتر و تحقق تخلف انتظامی برای قاضی صادرکننده رای است.

کلیدواژه ها:

قاعده ، فراغ دادرس ، حقوق ، عدم جواز رجوع