پهنه بندی خطر وقوع سیلاب با استفاده از مدل منطق فازی (نمونه موردی: حوضه آبخیز لواسانات)

در کشور ما انواع مخاطرات طبیعی اتفاق می افتد که زلزله، سیل و طوفان از جمله پراهمیت ترین این موارد است در این میان احتمال وقوع سیل در مرتبه بالاتری قرار دارد بنحوی که خسارات و مرگ و میر ناشی از آن مرتبا افزایش می یابد. از این رو توسعه مدل های پهنه بندی و پیش بینی وقوع سیلاب جهت اتخاذ تصمیمات بهینه پیش از وقوع سیلاب و پس از آن و نیز مدیریت آن بسیار مهم و ضروری می باشد. هدف از این پژوهش، پهنه­بندی خطر سیلاب، در حوضه آبخیز لواسانات با استفاده از مدل منطق فازی می باشد. در این تحقیق مهم ترین عوامل موثر در ایجاد سیلاب شامل، داده های بارش، شیب، کاربری اراضی و فاصله از آبراهه در نظر گرفته شد. این داده ها با توجه به هدف مورد نظر طبقه بندی و استانداردسازی شدند و بر اساس مدل منطق فازی لایه های رستری وزن دهی شده جهت تهیه نقشه پهنه بندی سیل در نرم افزار ArcGIS تهیه گردید. در این پژوهش برای از بین بردن نواقص ضرب و جمع فازی از عملگر گاما ۰/۹ برای پهنه بندی سیلاب استفاده شده است. وزن دهی لایه ها براساس نظرات ۳۰ کارشناس و خبره در رشته های جغرافیا، منابع طبیعی و عمران صورت پذیرفت. بدین ترتیب پرسش نامه ای تهیه گردید و بین کارشناسان توزیع گردید و از آن ها خواسته شد به هر عامل بین ۰ تا ۱ وزن دهند. در نقشه نهایی بدست آمده، منطقه مورد مطالعه به پنج پهنه خیلی خطرناک، خطرناک، با خطر متوسط، کم خطر و بی خطر به لحاظ وقوع سیلاب تقسیم شده است. نتایج نشان داد پهنه خیلی خطرناک ۱۱/۸ درصد، پهنه خطرناک،۱۱/۳ درصد، پهنه با خطر متوسط ۲۶/۷ درصد ، پهنه کم خطر ۳۰/۲ درصد و بی خطر ۲۰ درصد  مساحت منطقه را در برگرفته اند. در برنامه ریزی و توسعه و ساخت و ساز شهری و روستایی باید الزامات پیشگیری و کاهش خطرات سیل، از جمله تامین مناطق نگهداشت و ذخیره سازی را در نظر گرفت.

کلیدواژه ها:

Flood ، Mountainous ، GIS ، Vulnerability ، Lavasanat Watershed ، سیل ، کوهستان ، GIS ، آسیب پذیری ، حوضه آبخیز لواسانات